Gepubliceerd door Trouw op 25 september 2017

 

Reportage

Iraakse Koerden stemmen vandaag over afscheiding van Irak. Iran en Turkije hebben troepen aan hun grenzen samengetrokken, maar dat houdt de stemmers niet tegen.

“Wij Koerden zijn niet bang”, zegt de verkoper van jamadani’s, de rood en zwart geblokte sjaals die mannen om hun hoofd draaien als onderdeel van de Koerdische klederdracht. “Wie om zijn recht vraagt, moet bereid zijn tot offers.”

Midayat Nureddin (35) verwoordt de vastberadenheid in de Iraaks-Koerdische hoofdstad Erbil, om vandaag een referendum over hun onafhankelijkheid te houden. Zeer tegen de zin van de Iraakse regering in Bagdad en de buurlanden Turkije en Iran. Gisteren sloot Iran de luchtgrens met de Koerdische regio van Irak, trok troepen samen aan de landgrens en stuurde ondersteuning naar Iraakse sjiitische milities nabij de oliestad Kirkuk. Turkije houdt een militaire oefening aan zijn grens met de regio en dreigt met sancties.

Wie Koerden aanspreekt op die dreiging, krijgt te horen dat ze wel voor hetere vuren hebben gestaan, zoals in de oorlog tegen terreurgroep IS waarbij ze 1800 man verloren. “Mijn hele familie is bereid om bloed te verliezen voor het moederland”, bezweert Nureddin, wiens broer vecht bij de peshmerga-troepen. “Wij Koerden zijn dapper.”

Hij stemt vandaag met de hele familie: balle, ja. In klederdracht, zoals 90 procent van de Koerden, voorspelt hij. Zijn omzet is de afgelopen week verdubbeld; de kleermaker om de hoek in de bazaar die de traditionele Koerdische pofbroeken maakt, vertelt hetzelfde. Voorheen hadden ze zo’n hoogtepunt alleen voor het Koerdische Nieuwjaar in maart. Nu komt dat door het nationalisme, dat met het referendum hoogtij viert. Daarom kopen de meeste mannen een jamadani die uit twee roodgeblokte doeken bestaat, zoals president Barzani die draagt. De klant die er een laat knopen, legt uit waarom: “Barzani heeft voor onze veiligheid gezorgd, ons referendum en voor de overwinning tegen Daesh.”

Juist omdat de strijd tegen Daesh – de lokale naam voor IS – nog niet klaar is, hebben de Amerikanen, Europese landen en de Verenigde Naties grote druk uitgeoefend om de stembusgang uit te stellen. Irak heeft eenheid nodig in de strijd tegen IS, was hun boodschap. De Koerdische tweede partij PUK koos zaterdag nog voor het Amerikaanse alternatief van onderhandelingen onder VN-auspiciën over de afscheiding, maar gaf gisteren toch toe aan de druk van Barzani’s KDP, die zei dat het moment van uitstel voorbij was.

© Judit Neurink

Uitstel kwam er zelfs niet voor de stembusgang in de betwiste gebieden tussen Erbil en Bagdad, wat de reacties van Iran en Turkije zou kunnen verzachten. Zo gaat ook in Kirkuk het referendum door. De oliestad heeft een gemengde bevolking van Koerden, Arabieren en Turkmenen en staat nu al onder Koerdisch bestuur. De minderheidsgroepen verzetten zich tegen het referendum; (sjiitische) Turkmenen willen een eigen regio met Kirkuk erbij en voorspellen een sektarische strijd, Arabieren vinden dat de stad onderdeel moet blijven van Irak.

Oorlog

Wie je het vraagt in Erbil, zegt dat een referendum zonder Kirkuk geen zin heeft, want Koerden zien die stad als hun hart, hun Jeruzalem. Dayki Ram (40), een onderwijzeres uit Kirkuk die boodschappen doet in de Erbilse bazaar, hoopt dat haar leven door het referendum zal verbeteren. “We kunnen nu niet openlijk praten. Onze Koerdische gouverneur heeft veel tegenstand. Vrijheden zijn belangrijk voor ons”, zegt ze.

En die Turkse en Iraanse militaire acties dan? Veel Koerden geloven er niet in. Ze wijzen op de economische belangen: de handel levert beide landen miljarden op. Als de Amerikanen straks het onafhankelijke Koerdistan erkennen, kunnen ze niet achterblijven, voorspellen ze. “Ik denk niet dat er iets gebeurt. Kom op, het is maar een referendum”, zegt Zana Rachad (18). Maar zijn vriend Murad Mohammed (18), een jonge Turkmeen, bekent dat hij ‘nee’ gaat stemmen. Want hij is bang. “Omdat het leidt tot oorlog.”

 

 

F
E
E
D

B
A
C
K