Nilufer Koç: “De overwinning van HDP toont dat een ander Turkije mogelijk is”

Het Koerdisch Nationaal Congres KNK is een koepelorganisatie van verkozen individuen en vertegenwoordigers van politieke partijen en sociale en culturele bewegingen van diverse ideologische strekkingen uit de hele Koerdische regio. Het hoofdkwartier is in Brussel gevestigd, maar er zijn ook verschillende regionale kantoren.

Nilufer Koç is covoorzitster van het KNK. In die functie geeft ze mede richting aan een soort parlement dat de gemeenschappelijke Koerdische belangen tracht te verdedigen en waartoe gemeenschappelijke diplomatieke initiatieven worden genomen. Het interview met Nilufer Koç vond plaats in Erbil, de hoofdstad van de Koerdische autonome regio in Irak.

Vanwaar de eclatante overwinning van HDP in de Turkse verkiezingen?

“HDP heeft zijn zege onder meer te danken aan de succesvolle Koerdische strijd in Rojava [Syrisch Koerdistan, nvdr] en de houding van Erdogan die er alles aan deed om deze verzetsstrijd in Rojava te dwarsbomen. Daarnaast begon Erdogan dictatoriale trekjes te vertonen, zoals we konden zien tijdens de Gezi-manifestaties die begonnen als een lokale milieu-actie in centraal Istanboel en vervolgens uitgroeiden tot een landelijke protestactie tegen het brutale politieoptreden waarbij verschillende doden vielen.”

“Het verkiezingssucces van HDP heeft op verschillende vlakken een groot belang. Ten eerste vanuit het nationaal perspectief van de Koerden. Turkije was een van de belangrijkste steunpilaren van de radicale islamisten zoals Jabhat al Nusra en Islamitische Staat, in Rojava en hier in Irak. De AKP-regering vormde een bedreiging voor de veiligheid van Koerdistan. HDP staat voor een politieke oplossing van de Koerdische kwestie in Turkije en die positie krijgt meer en meer steun vanwege de bevolking. Dat beperkt zich trouwens niet tot Turkije zelf.”

“Met de overwinning van HDP zal ook de druk op Iran doen toenemen om te streven naar een politieke oplossing van de Koerdische kwestie daar. Concreet betekent de HDP-overwinning dat de ontkenning van de identiteit van mensen zoals dat het geval is in de Turkse grondwet, niet langer houdbaar is. In de grondwet staat geschreven dat Turkije een Turkse republiek is waar alleen het Turks de officiële taal is. Turkije is evenwel een multi-etnisch en multicultureel land met tientallen religies en nationaliteiten.”

Kleurrijk

“De overwinning van HDP toont dat een ander Turkije mogelijk is. Het verzekeren van het respect voor de waardigheid en identiteit van andere componenten van de Turkse samenleving zal ook bijdragen tot de stabiliteit en vrede in Turkije. Turkije kan zo uitgroeien tot een model voor het Midden-Oosten, want het land vervult een centrale rol in de regio: omwille van de relatie met de Europese Unie en het is ook het enige moslimland dat lid is van de NAVO.

“Als we kijken naar Irak, Syrië en Iran, dan zijn de problemen gelijkaardig. Ze zijn het resultaat van het Verdrag van Lausanne [dat in 1923 de grenzen van Turkije vastlegde] gebaseerd op één etnische identiteit. Daar moet een einde aan komen. In verschillende landen in de regio streven bevolkingsgroepen al jaren naar hun burgerlijke vrijheden en rechten. Het Koerdische verzet in Turkije heeft ervoor gezorgd dat er een ander model, dat van de democratisering en gelijke rechten, naar voor werd geschoven. Zoals door de rechten van vrouwen te verbeteren en te ijveren naar gendergelijkheid.”

“Koerdische partijen en bewegingen hebben het systeem van covoorzitterschap geïntroduceerd, met een man en een vrouw. We werkten aan de democratisering in de Koerdische regio en hebben getoond dat het mogelijk is. We hebben ook getoond dat de Koerden bereid zijn om samen te leven in een kleurrijk Turkije. Dat homo’s en lesbiennes een plaats hebben in de maatschappij. Iedereen die zich vrij wil uitdrukken en streeft naar gelijkheid en pluralisme kreeg een plaats op de HDP-lijsten: Armeniërs, democratische islamisten, homo’s en lesbiennes, enz. HDP staat symbool voor het willen samenleven.”

Er is nu een grondige verandering gekomen in de machtsbalans. De AKP heeft haar absolute meerderheid verloren. HDP komt met 80 zetels in het parlement. Wat kan de HDP in het parlement verwezenlijken?

“HDP heeft de idee opgenomen van een democratische natie, wat betekent dat alle componenten en niet één etnische groep het land moeten leiden. Concreet betekent dit dat HDP in het parlement werk zal proberen maken van de verandering van de Turkse grondwet zodat die niet langer discriminerend is voor minderheden. In het programma van HDP staat wat de parlementaire agenda voor Turkije moet worden.”

“Ten eerste, de gelijke verdeling van de economische welvaart. Ten tweede het verbeteren van de lokale autonomie in heel Turkije, niet enkel in de Koerdische regio. Dat betekent dat macht die nu in Ankara ligt gedecentraliseerd moet worden. Ankara mag wel de hoofdstad blijven, maar moet niet overal aanwezig zijn. De burgers moeten een deel van de verantwoordelijkheid krijgen over het leven in hun regio. Een derde belofte van de HDP is dat de buitenlandse politiek van Turkije vreedzaam hoort te zijn. De AKP-steun voor terreurgroepen in Syrië en Irak moet stoppen. Meer dan dat. Turkije moet vreedzame stappen ondernemen voor de problemen in de buurlanden. De neo-Ottomaanse politiek van de AKP heeft de regio genoeg gedestabiliseerd.”

“Als er vandaag problemen zijn tussen Erbil [hoofdstad van de Koerdische Autonome Regio] en Bagdad, dan is dat mee een gevolg van de politiek van Ankara. Om de neo-Ottomaanse droom waar te maken, maakte de AKP-regering gebruik van terroristische groepen in Syrië en Irak en verzuurde daarmee de relaties met de Europese Unie en de Verenigde Staten. Het was heel duidelijk dat Turkije uit was op de val van Kobani [een van de drie Koerdische districten in Rojava aan de Turkse grens], om zo het progressieve politieke project van de PYD [zusterbeweging van de PKK] in Rojava ongedaan te maken. Erdogan zei [op 7 oktober 2014] openlijk dat Kobani zal vallen. HDP wil geen verdieping maar een oplossing van de conflicten.”

Hoe kon Erdogan er zo zeker van zijn dat de Islamitische Staat of Jabhat al Nusra de Turkse belangen kan verdedigen?

“Al vier jaar is er in Syrië een oorlog aan de gang. Verschillende diplomatieke initiatieven brachten geen oplossing. Er kwam een machtsvacuüm in Syrië, behalve in de Koerdische regio. Turkije heeft geprobeerd dit politieke vacuüm te vullen en tegelijk de oprichting van een Koerdische autonome regio te verhinderen. Hetzelfde geldt voor Irak, waar er conflicten zijn tussen de Koerden, Arabische Soennieten en Sjiieten. Turkije probeert de Soenni-arabieren te versterken en de Koerden (vooral de conservatieve Koerdische Democratische Partij van Barzani) aan zijn kant te krijgen. Ook daar is het Westen er niet in geslaagd om tot een oplossing te komen. En we hebben gezien dat 6.000 soldaten van het Iraakse leger niet in staat zijn om een kleine groep van enkele honderden strijders van de Islamitische Staat het hoofd te bieden in de stad Ramadi.”

Kiezen voor vrijheid en vrede

“In Rojava en in Iraaks Koerdistan hebben we getoond dat we in staat zijn om IS militair te verslaan. HDP is een verlengstuk van het Koerdische verzet en tijdens de verkiezingen in Turkije hebben we een deel van de bevolking kunnen overtuigen van een alternatief. Dit alles zorgt ervoor dat de Koerden over nieuwe politieke perspectieven beschikken op internationaal niveau.”

“Ik denk dat het nu tijd is dat de Internationale krachten aanvaarden dat de Koerden zijn veranderd. Ik denk dat het Erdogans grootste fout was dat hij niet begreep dat Koerdistan veranderd is. Het gaat niet langer meer om de oude Koerdische krachten die gemakkelijk konden gemanipuleerd worden door regionale en internationale machten. Als je naar het kiesresultaat kijkt in Koerdistan, dan zie je dat de grote meerderheid van de Koerden neen zei tegen de AKP. Nochtans heeft Erdogan geïnvesteerd in het wegennetwerk, luchthavens,…”

“Maar voor de Koerden is de belangrijkste waarde vrijheid en niet de graad van economische investeringen. De AKP dacht dat ze de Koerden kon omkopen, maar ze kiezen voor vrijheid en vrede. Deze houding kon ook mensen in de rest van Turkije overtuigen. De Koerden hebben ja gezegd tegen de democratische natie, ze willen met Turkije in vrede leven.”

Nieuw is dat HDP als partij ook buiten de Koerdische regio goed scoort. In Istanboel scoort de partij bijna 13%. Komt dat omdat HDP niet langer grotendeels focust op de Koerdische kwestie, maar met een breder programma naar de kiezer trok en lijsten die zeer divers waren samengesteld?

“De BDP [de Partij voor Vrede en Rechtvaardigheid, de voorganger van HDP] was de enige partij in Turkije die het voortdurend aan de stok kreeg met de AKP-regering en ook op constitutioneel vlak zich geregeld moest verdedigen. Op het moment dat duidelijk werd dat HDP de kiesdrempel kon halen en dat dit ten koste zou kunnen gaan van de absolute meerheid van de AKP, begon Erdogan met een smeercampagne tegen HDP en waren er over het hele land aanslagen op HDP-doelwitten. De laatste was de bloedige aanslag in Diyarbakir. Het doel was om chaos te creëren waarop de noodtoestand zou worden uitgeroepen en de verkiezingen uitgesteld. Maar de bevolking ging niet in op de provocatie. Vandaar dat ik zeg dat Erdogan de veranderingen in Koerdistan niet heeft begrepen.”

“We hebben vastgesteld dat er ook andere groepen waren in Turkije met gelijkaardige basiswaarden en dus vroegen we ons af, waarom komen we dan niet samen? Sinds de oprichting van de PKK in 1978 zijn er al 24 regeringen, 13 stafchefs en 8 presidenten de revue gepasseerd. Allemaal beloofden ze een oplossing van de Koerdische kwestie, wat erop neerkwam dat ze de Koerdische rechten ontkenden. De AKP deed dat met het islamitische masker op. In plaats van te spreken over Koerdische rechten voerden ze het discours van ‘we zijn allemaal moslims’, het argument van de politieke islam. De AKP gebruikte de islam in een poging de Koerden te assimileren.”

In zijn overwinningsrede sprak HDP-leider Selahattin Demirtas zijn dank uit aan Abdullah Öcalan voor het succes van HDP.

“Dat klopt. De ware reden voor de verandering van Koerdistan en het succes van HDP is PKK-leider Abdullah Öcalan. Hij is de belangrijkste architect van de vernieuwing. Hij stelde dat 90 jaar Lausanne niet gewerkt heeft in het Midden-Oosten. Hij zegt al jaren dat de constructie van natiestaten gebaseerd op de hegemonie van een etnische groep, niet werkt omdat de hele regio multicultureel, multi-etnisch, multireligieus is. We spreken hier over wel meer dan 700 verschillende culturen. Of het nu om lokale stammen gaat of religieuze groepen, Lausanne was niet in staat om aan hun belangen en verzuchtingen tegemoet te komen.”

Syriza en Podemos

“We zien nu met de Arabische omwenteling dat het opsplitsen in Koerden, Sjiieten en Soennieten niet werkt. De enige weg is het herdefiniëren van de democratie die rekening houdt met de realiteit van deze 700 verschillende identiteiten. Dat betekent decentraliseren en zeer lokaal gaan. Öcalan maakte meermaals de vergelijking dat het als een tuin is met honderden verschillende bloemen. Dat is waarom hij het ‘aroma’ van eenheid in diversiteit creëerde. Deze filosofie werd succesvol uitgevoerd in Rojava en nu ook in Turkije. De mensen in Turkije zijn er ook klaar voor.”

Ondanks de vele veranderingen en de duidelijke boodschap dat er gestreefd moet worden naar een politieke oplossing, prijkt de PKK in Europa nog altijd op de lijst met terroristische organisaties. Ontvang je signalen dat de PKK van die lijst zal worden gehaald?

“De beslissing om de PKK als een terroristische organisatie te brandmerken was een politieke beslissing. Het was een gevolg van politieke belangen. Nu zijn deze belangen aan het veranderen zoals ook het beeld van de PKK is veranderd. Na Sinjar en Kobani heeft de wereld gezien dat alleen de PKK in staat bleek om de Islamitische Staat te verslaan. Met de verkiezingen in Turkije hebben de Koerden de boodschap gegeven: AKP luister naar ons. Het is afwachten of dat zal gebeuren en de organisaties die de belangen van de Koerden verdedigen ernstig worden genomen en niet zomaar worden afgedaan als terroristisch.”

Kan je stellen dat de doorbraak van HDP vergelijkbaar is met wat er eerder al in Griekenland en Spanje is gebeurd, waar Syriza en Podemos het politieke toneel zijn gaan bezetten?

“Wij bevinden ons in een oorlogssituatie, wat de strijd toch anders maakt. Dit is het Midden-Oosten waar veel conflicten zijn geconcentreerd en waar Turkije een belangrijke rol in speelt.”

“Maar tegelijk is het streven naar gelijkheid iets wat zowel bij HDP als Podemos en Syriza centraal staat. De strijd voor gelijke rechten en vrijheden en natuurlijk ook in de economie verenigen ons. De gevolgen van de globalisering, de grote werkloosheid kan je natuurlijk niet loszien van de militarisering van de interveniërende landen van het Westen. De strijd tegen de terreur die ze hier en in eigen land voeren, heeft gevolgen voor de burgerlijke vrijheden van hun bevolking. De strijd van de Arabische lente is een strijd voor burgerlijke vrijheden. Dat speelt zich uiteindelijk overal af.”