Elmaníya, Berlín, 06/06/2008Hezim nedekird lem kateda béme em meydanewe, conke be cend babetékí díkewe destim gírawe, bellam car ciye? Kurd gutúyane ”sherre u yexet degiré, eger neykeyt, xuwa detgiré”. Em sherresh, her yexey miní negirtúe, ke sallaní sall xeríkí zimanewaní kurdí búm, bellkú yexey neteweyekí girtúe, emesh, wek ewey em Kurde, lehemú shitékí tewaw bé u, le békarída bézar búbé u, sherrí le betallí pé bashtir bé u, lemewe kewtibéte sherreqocí shéwezarí ”Soraní u Badínaní”.Sherrekesh lerréyí 53 kesewe hellgírséndirawe ke péyan waye peydabúní zimanékí díwaní (resmí), bexuwastí wan u,bezorí darí serkirdey cend hízbékí Bashúr u, lenéwyanda ”Yekgirtúy Islamí” ke layengirekaní, híc rojhék bíryan le xizmetí zimaní Kurdí nekirduwetewe u, lebatí rojhbash debéjhn ”selam” ke le ”shalom” í ‘Ibriyewe hatuwe, nek sillaw/v ke wusheyekí resení Kurdiye u, legell Salutare í Latíní u Salute í Inglízí u Salut í Ferrensí hawrregí yekin, berrastí jéy dax u xefete ke debínín lenéw ew (53) wajholédereda, ke be pena birdine ber desellatí hízbekan, deyanewé zimanékí núsín bisepénin beser netewey Kurdda, ke héshta nebuwe be zimanékí standard, kesanékí dillsojh u dilluderún pakíshyan tédaye. Em hellwéstesh way le héndek hízb u komelley ser be Bakúrí Kurdistanísh kird, wek KNK u Instítoy Kurd le Berlín, ke ewanísh bikewne sing derperrandin u berberekaní u xoderxistin u, bemesh agirí nakokí xoshtirbiken u, cawí dujhminaní netewey Kurdí pé gesh biken u, dillí reshurrútí Kurdí pé resh biken, her bo ewey, tepill u zurrnay ”dú standardí zimaní Kurdí” bikewéte gerr. Ja le ber ewey xom hest be metirsiyekí gewre dekem u, le gelék hawbír u dost u nasiyawíshewe, rúnira lém ke bírurray xom lem bareyewe derbibrrim, wa nacarim béme deng.Ber le hemú shiték demewé béjhim ke em cend dérrey lem gutareda jéyangirtúe, her qisey ewrrom nín, bellkú qisey 52 sall lemewberme u, le namílkey ”Xwéndewarí Be Zimaní Kurdí” ke le sallí 1956 da le Kerkúk núsíwme u, le 1957da le Bexda capkirawe, léyduwawim. Lewéda u, lepall ew berhellistaneda ke déne berdem xwéndewarí be zimaní Kurdí, gírugiroy nebúní zimanékí yekgirtúm xistúwete bercaw u, péshníyazí damezrandiní korrékí zanyarí – zimanewaní (ekadémíyay zimanewaní) m kirdúwe bo réberíkirdiní careserí em késheye.Ew namílkeye, pash sí sall, wate le sallí 1987 da le Swéd, jarekí dí capkirawetewe u bo jarí séyemísh, pash penja sall, wate le 2007 da, le Nerwíj amadekirawetewe u le mallperrekaní ”Kongirey Níshtimaní Kurdistan” u ”Kurdibún” u heftenamey ”Mídíya” u ”Pertúk” da heye u, her kesék bíyewé, detuwané lew mallperranewe raybikéshé u wéneyekí boxoy lé cap bikat.Béjge lemesh, le sallí 1974 da u, lejhér néwí ”Zimaní Yekgirtúy Kurdí” da, basékí zimanewaním le Ellmaníya, lerízí billawkirawekaní ”NUKSE” (Yekétí Neteweyí Xwéndkaraní Kurd le Ewrúpa” becap geyand, wek beshdaríkirdinékí destpéshkerane bo careserkirdiní em gírugiroye u, be pécewaney ew Ewrupayíyaney ke xeríkí zimaní Kurdí bún u, le nezanínewe, zimaní Kurdíyan dabeshkirdúwe be ser dú shéwezarí Kirmanjí Bakúr u Kirmanjí Bashúr da, conke ewane, shéwezarí Goraní – Kirmanjkí (Zazakí) u Lekí u Lorrí, be Kurdí nazanin, min zimaní Kurdím dabeshkird be dú shéwezarí serekí: Kirmanjíy Bakúr u Kirmanjíy Navín (Néwerast) u dú shéwezarí latenísht: Kirmanjí Bashúr u Goraní – Kirmanjkí (Zazakí). Em dabeshkirdinesh, lebarey calakí u firawaní núsínewe bú bew shéwezarane, nek lebarey giringí shéwezare serekiyekan, yan nagiringí ew shéwezarane, ke belatenísht leqellem dirawin, egena hemú shéwezar u binzarék giringí xoy heye u beshéke lezimaní Kurdí.Le sallí 1975 da, wutarékim be zimaní Ellmaní lejhér néwí ”Zimaní Núsíní Kurdekan ((De Schriftspirache der Kurden)) le Insíklopídíyaí éranewanída ke be Acta Iranica benéwbange (je 2, l, 97 – 122), billawkirdewe u, le herdú berhemekey duwayída, hoyekaní peydabúní shéwezarim le zimanda u, betaybetí le zimaní Kurdída xistine bercaw u, berawirdkariyekim kird lenéwan herdú shéwezare serekiyekeda, lebarey morfolojhí u dengnasí u réziman u wushenasí u rénúsewe u, gelék péshníyazim xistinerrú bo léknézíkkirdinewey herdú shéwe zare serekiyeke leyek u, sútwergirtin le yek u, gunjandinyan legell shéwe zare lateníshtekanda. Le wutarékíshda lejhér néwí ”Kurd u Késhey Ziman” ke le govarí ”Kongire” jhimare 38, mangí Púshperrí sallí 2707 í Kurdí (júní 2006-í zayní), le heftenamey ”Mídíya” jhimare 244 u rékewtí 13/6/2006 billawkirayewe, héndek péshníyazí díkem bo nézíkkirdinewey shéwe zarekan xiste bercaw. Bo wéne: jíyakirdinewey regezí néríne u méyíne be níshanepédanyan, tené le katékda bé ke ew jíyakirdineweye nirxékí rézimaní hebé, nek ewey, méz, berd, dar, be mé, yan be nér dabinrén, ke ew jíyakirdineweye nirxékí rézimaní niye. Herweha, wazhénan le pashkoy napéwíst, emanesh wek hoyek bo hasankirdiní ziman.Ewey ez agam lébé, eweye lew serdemanewe heta ewrro, berhemékí zimanewaní zanistane ke, shitékí nwéy xistbéte ser ew karaney serewe nekirawe. Egercí, eme 17 salle, hevde sallí rebeq, lenéwceyekí pan u beríní Bashúrí Kurdistanda, derfetékí zor bash hatuwete péshewe bo kirdiní ew kare. Béguman eger em hevde salle, be sherrí ”birakujhí” u belléní narrast u gwénedane carenúsí xellkí Kurdistan u hízbhízbéney malluwérankerane nebrayete ser u awirrék le ziman u ferhengí Kurd bidrayetewe u, beshéweyekí zanistane hewllí nézíkkirdinewey shéwezarekaní zimaní Kurdí bidraye lelayen miroví le zimanewanída pisporr u, sístemí xwéndiní zimaní Kurdí, le herémetiyewe, bigorrdiraye be sístemékí perwerdey serdem, ewa ewrro detuwanra bas le zimanékí standard bo zimaní Kurdí bikirét u, ew hele dekira, le karbedestan dawa bikiré ke pishtgíríbiken, nek shéwenúsínékí taybetí beser xellkda bisepénin. Ashkirashe, hemú ewaney ke ta éste lem base duawin, zimaní núsín u zimaní standard, be yek shit dezanin. Ewesh nezaníyan derdexat. Raste, héndek jar zimaní núsín u zimaní standard yek shitin, bellam her gelék zimaní núsíní hebú, manay ewe niye zimaní standardí heye. Bo wéne: Fars u Tirk zimaní standardíyan niye. Farsekan hezar sall pitire zimaní núsíníyan heye, bellam zimaní standardyan niye (Farsí éraní u Farsí Derí Efxaní u Farsí Tajíkí sé zimaní núsínin), Tirkekan (hewt – hesht zimaní núsínyan heye, Tirkí Estemúllí u shesh jore zimaní núsíní Tirkekaní kone Sovét u, zimanékí núsíní Tirkekaní éran).Shayaní base, Kurdísh, wek Fars u Tirk, zimaní standardí niye, bellku dú jore zimaní núsíní heye. Ewey ke hendék kes péy dellén ”jút standard”, rast niye u, sa yan le nezaní, yan le naberpirsiyaretiyewe dé, conke híc shéwezarékí núsíní Kurdí, jaré nebúwe be standard. Ne emey ke le beshékí Bashúr u Rojhellatí Kurdistanda péydenúsiré u, be helle be ”Soraní” dedréte qellem u, jaran péydegutira ”Kurdí Petí” u, ne ewey ke leser bincíney shéwezarí Jizír u Botane u, beshék le Kurdekaní Bakúr u Rojhava u kone Sovét u Badínan u Músill péydenúsn u, be helle be ”Badínaní” néwdebiré, hícyan standard nín. Zimaní standard, bew zimane degutiré, ke ci lebarí réziman u ci lebarí dengnasí u c lebarí ristesazí u ci lebarí wushenasí u ci lebarí rénúsewe, shéweyekí qallbbestúy wergirtibé u, shéway destkarí u herkes boxoyí nebé, ke bew zimanesh núsira, her bew shéweye binúsiré. Emesh le zimanekaní núsíní ‘erebí u Inglízí u Ellmaní u gelék zimaní díkeda debínré u, lehemú layekishewe pérrewí dekiré, xo eger gorranékísh bepéwíst zanra, ewa lerréy ekadémíyaí zimanewaniyewe dekiré u, ewesh pash lékolléneweyekí diréjhxayen u kúr (qúll), nek be birryarí hízbekan. Ew hízbaney ke be fermanékí ”shahane”, ashbetallyan be ”Korrí Zanyarí Kurdistan” kird u, be fíftí fíftí Partí u Yekétí, baryankirdewe beser herdú layanda. Díyare em taybetkaraney zimaní standard ke baskiran, le herdú shéwezare Kurdiyekeda nín ke búnete zimaní núsín u billawkirdinewe. Her bo wéne, werin temashay rojhnamekan u ew capkirawane biken ke bew shéwezare denúsirén ke péydegutiré ”Soraní”, ewete yekék denúsé ”decim”, ewí díke denúsé ”ecim”. Yekék denúsé ”beserya kewtim” ewí díke denúsé ”beserída kewtim”. Yekék denúsé ”zerenger” ewí díke denúsé ”zérrínger”. Yekék denúsé ”wergérrdiraw”, yekékí dí denúsé ”wergérrraw”. Yekék denúsé: ”deden” ewí dí denúsé ”eyen”. Eme, le shéwezarí Bakúríshda ke néwyannawe ”Badínaní”, her waye u bigire lemey ”Soraní” xiraptire. Pérrewínekirdiní rénúsékí lebar u jégirtúsh, ewesh derdékí díkeye u lehemú kes ashkiraye. Idí, zimaní standardí cí?Ewja zimaní standard, héndek jar lexoyewe u, behoy helumerjékí néwxoyewe (kultúrí, ayní, bazrganí, ramyarí . . . . htd) durust debé u, héndek jarísh, shíwezarék lelayen desellatdaraní dewlletékewe dekiré be zimaní díwaní u, jarí wash heye, lelayen zanayan u núseran u hozanvanan u hunerweranewe leser bincíney shéwezarekan u dahénanewe, leserxo durustdekiré u, lerréy perwerdey qutabxanekan u destgey rageyandiní gishtiyewe, bexawen dekiré u, bere bere shwéní xoy degiré. Em rúdaw u hellkewtane, lebextí shirrí kurd, beser zimaní Kurdí nehatún. Em baseshim be téruteselí u bezimaní Inglízí, le semínarékda le jhér néwí ”Zimaní Kurdí,le Zimanékí Devokiyewe Bo Zimaní Núsín”, le konfiransékí néwneteweyída péshkéshkird, lelayen zanistgey Sorboní (parís) ewe, ke le 28/11/1993 da bestira, lejhér néwí ”Zimaní Kurdí Berew Sallí Dúhezar”. Em semínare le Inglíziyewe, legell semínarékí díke ke bezimaní Ellmaní le ”Jivatí Kurd le Berlín” le jhér néwí ”Kurd, Méjhú u Kultúryan” le 19/9/1997 da péshkéshimkirduwe, kirawn be Kurdí u be típí latíní u, le layen Binkey Capemení ”Avésta” we le Estemúll, le yek bergda u le beharí emsallda billawkirawnetewe.Raste, em shéwenúsíney ke be helle néwyan nawe ”Soraní” le setey raburdúwewe, betaybetí le penjasallí duwayída, bexizmetí takekesí, ta hendazeyek péshkewtúwe, bellam negeyshtúwete ewey ke búbéte standard, takú bisepéndiré beser 40 milyon kesda, betaybet, cunke 20 milyon Kurd hen, natuwanin bem rénúsey ke em ”Soraní” yey pédenúsiré bixwéninewe, bo ewey bituwanin legellí rabén u céjhí ew wéjhe berze biken ke bem shéwezare núsirawe. Edí con féríbin? férbúní ew rénúsesh bo xellkí Bakúr lem rojheda, nebú u nekirawe.Héjhay gotine, her pash billawbúnewey tikanamey ew 53 kese ke dirabú be karbedestaní hukúmetí Hewlér u Silémaní u Duhok u hízbekan, jhimareyek wutar lew bareyewe billawbúnewe, ke héndékyan bo pishtgírí ew tikanameye bú, ke le beshékíyanda, tenanet súkayetísh be xellkí berúmet u zehmetkéshí Badínan u Bakúrí Kurdistanísh kirabú, ke ewesh díyare sérey roshinbírí u piley níshtmanperwerí ew kesane péshandeda ke xoyan kirdúwe be demrrastí kurd. Léreda namewé hemú ew qise nashirínane bihénimewe pésh caw, lé hénde debéjhim, le wutarékí dúrudiréjhda, ke le cend mallperrékda billawkirabúwewe, yekék, wek melakaní serdemí ‘Usmaní, ke qisekaní xoyan bemebest, be wushey ‘erebí deaxiní, emísh, bé cawéní bé, pilar u tuwanjekaní be gelék wushey Ewrupayí suwax dabú, wek ”ergíyument” u ”motív” u cí u cí u, xéraxérash, qisey héndek Ewrupayí téxistbú, bo ewey péman biselméné ke kurre basheke, xwéndewarí Ewrupayí heye u, sillíshí lewe nekirdibúwewe ke ewaney bír le yekétí zimaní Kurdí dekenewe u, zimaní Kurdí be yek ziman dezanin u, netewey Kurd be yek netewe, be ”pan Kurdíst” néwbiba. Ke em wushey ”pan Kurdíst” e, bo yekemínjar u, le kotayí shestekaní setey raburdúda, síxurrékí SAVAKi serdemí shay léxirawí éran, be néwí xuwastemení ”Makan” ewe, le namílkeyekda ke be zimaní Farsí dijhí kurd núsíbúy, le jhér sernéwí ”Efsane yé  Xelqhayé   Iran” (efsaney gelaní éran), em wusheyey bekarhénabú ledijhí Shehíd Ewrrehmaní Qasmlo, bo ewey be méshkí boshí xoy bíselméné ke Kurd giwaye netewe nín, bellkú hozékin u zimanekeyan shéwezarékí Farsiye u, tenanet zarí Tirkí Azeríshí b eshéwezarékí Farsí dabúwe qellem. Kakí ”ergíument” bazí xoshman, debé ewe bizané, ke em qisaney wí, le ‘éraqcétiyekí kallfamane bewlawe, hící dí nageyené u, ke qisekaní héndek Ewrupayí, bellam bé bone, dexate núsínekeyewe, ba bizané ke cend sallék lemewber, bír le caksaziyek kirayewe le rénúsí zimaní Ellmanída, bo eme, jermanístekaní Ellmaníya u Nemsa u Swísira u Luksemborg u Ustiralíya u xuwarúy Efiríkash, cend jar u cend jar kobúnewe u, maweyekí zor wutúwéjhyan lebarewe kird, ewesh leser gorrénékí yekjar kem u, kesísh péynegutin ”pan Jermaníst” u, ke birryarekanísh billawkiranewe, héndek qutabixane péy razínebún, le enjamda, késheke b enacarí xiraye berdem Dadgey Berzí Ellmaníya ke, maweyekí bash péwey xeríkbú u, giwéy le raportí gelék pisporran girt u, pash destkaríkirdin, ewja birryarída leserí.Her lew wutaraneshda, ke núserekaní, bíyanewé u neyanewé, qisekanyan le hestékí ‘éraqcétí, yan íslamcétiyekí ‘erebanewe derperríwe, dujhminayetiyekí zor xest beramber rénúsí Latíní péshandedrét u, nezanane hewilldedrét, wa péshanbidrét ke, eme lasayíyekí Etatirkiye. Hey qurr beser Kurd, ke emane xwéndewarekaní bin. Em nezanane, agayan le méjhúy rénúsí Kurdí niye. Roshinbíraní Kurd, her le pash jengí jíhaní yekemewe u, sallanék pésh Etatirk, bíryan le rénúsí Latíní kirdúwetewe. Péshengí em kare rewanishadan Mihemmed bashqe (bashege – ke Kurdékí Feylí roshinbír bú) u Tofíq Wehbí u Ehmed Muxtar Jaf u Lemalí ‘Irfan u Ehmed Behjet Qeraxí u Bedrxaniyekan u duktor Se’ídí Kurdistaní bún (ke emí duwayíyan Kurdékí Sineyí Goraní u ser be ayiní Díyaní bú). Bellam ewe bú, dagírkeraní ‘ereb le ‘éraqda ke ‘erebayetí u íslametíyan kirduwe be yek shit u, wek kutekék bo lédaní Kurd bekarídeben, be ”ergument” í íslamcétí le dijhí westan u, réyan neda péy. Emeyan wa u, hellbjhardiní elfubéy Latíní, lejíyatí elfubéy rojhellatí, bo núsíní kurdí, le ber ewe niye ke kurd xoy le ‘ereb jíyabikatewe, yan édí netuwané Quran bixwénétewe, wek eman debéjhin. Quran be zimaní ‘erebiye u díyare Kurd téyínagen, le ber ewe debé bikiré be Kurdí u, be Kurdí bixwéndirétewe u, be méshkékí Kurdí, lékbidrétewe. Zmaní kurdísh, wek zimaní ‘erebí u her zimanékí díke, xuwa efirandúyetí u hící le zimanekaní díke kemtir niye. Béjgelewesh, ew elfubéyey ke péydegutiré ”elfubéy ‘erebí u íslamí”, ne elfubéy’ereb búwe u ne hí íslam. Elfubéyí ‘erebí, wek le cil sall lemewberewe gutúme, lebinerretda elfubéy Aramí júlekekan búwe, pashan be gorranékewe bú be elfubéy ‘arebe bitperstekan. Lemesh bitirazé, katék gelék deyewé, elfubéyek bo zimanekey xoy díyaríbikat, nacé le xoshewístí, yan le rikí kes,ewkare bikat. Xo eger ewe bikat, ewe gemjheyetiye, wek gemjheyetí berberekanéyí rénúsí Latíní bo zimaní Kurdí, be ”ergument” í bé wejane. Bo rénúsí Kurdí, debé elfubéyek hellbjhérdré ke férbúní súk u hasan bé u, legell dengnasí u rézimaní zimanekeda bash bigunjé u, xall u cuklley kem bé u, wéney dengekaníshí, bepéy shwéníyan le wusheda, negorré, yan zor kem bigorré. Wate : f, v, c, e, x, b, t, . . . Htd, her yekeyan be cuwar wéne nenúsirén (le seretada, le néwerrastda, le binetada, betené u her yeke be jorékí dí . . . ) de ew elfubé hasane gunjawe bo zimaní Kurdí, elfubéy Latíniye, nek Aramí. Béjgelewesh, deméke péshníyazí ewem kirdúwe, ke le jíyatí C u S í cuklle lejhér, bo c u sh, Ch u Sh binúsiré u waz le bizroke (i) bihénré u ew (i) ye le jíyatí (í) bekarbibré le katékda ke é bedú ee binúsiré. Shayaní base, 20 milwén Kurdí Bakúr, ne ew biwareyan heye u, ne ew helumerjeyan bo rexsawe, ke bicin férí em típe rojhellatiye bibin, ta bituwanin núsínekaní xellkí Bashúr u Rojhellat bixwénnewe u sharezay bibin. Bedillníyayíshewe debéjhim, ta elfubéy Kurdí, leser bincíney rénúsí Latíní bírazkiraw, yeknexré, basí nézíkkirdinewey shéwezarekan le yek u zimaní standard, herwek dewen be ash waye. Mebestíshim leme, ewe niye ke destbejé mallawayí lem elfubé rojhellatiye bikeyn, bellkú dellém, shanbeshaní ewe, elfubéy Latíní cakkiraw (destkaríkiraw u bírazkiraw) bihéníne kaye u péy binúsín.Leber ewe, sepandiní shéwenúsínék wek standard, le katí ésteda u, betaybetí, ke gelék karí carenússaz hen cawerruwaní raperrandinin, wek: késhey Kerkúk u néwce dagírkirawekaní díke u, pishtgírí xebatí netewey kurd le Rojhellat u Bakúr u Rojhavay Kurdistan u, bedengewehatiní daxuwaziye rewakaní xellkí Herémí Bashúr ledijhí gendellí berréweberétí u, hewilldan bo nasandiní enfal u cekí kímyayí be gelkujhí le Kurd u, destiníshankirdiní hellwéstí Kurd beramber peymannamey zérevaní, ke Emríka deyewé legell ‘éraq bíbesté u, bergirí bombarankirdiní sinúrekaní Bashúrí Kurdistan lelayen rijhémí Tirk u Farsewe u, berberekanéy reshekujhí le jhinan u . . htd, ewa, xeríkkirdiní xellik bekéshey zimaní standardewe, béewey híc amadekariyek kirabé boy, le zíyan bewlawe, híc enjamékí díkey nabé. Xo eger Kurd hemúyan, her le ‘éraqda búnaye, yan her hemúyan le ‘éraq u éranda búnaye, dekira em shéwenúsíne, be héndek caksaziyewe, bikiré be zimaní standard. Egercí shéwezarí díkesh hen lem dú willate, bellam rénús leher dúla yeke u, maweyekí zoríshe em shéwenúsíne, le herdú lada bekar debiré. Xo eger bihataye u Kurd hemúyan, le sinúrí yek dewlletda bjhíyanaye u, hemú sharezay yek elfubé u rénús búnaye u, shéwezarékíyan, zimaní zanist u tekiník u huner u wéjhe buwaye, ewaní díkesh devokí (sernj: devokí wusheyekí díkeye bo demokí dev/dem e) búnaye, ewa ew demesh herdekira, ew shéwezare bikiréte zimaní díwaní. Bellam Kurd neteweyekí bé dewlletí dabeshkirawe u, sinúrí parcekaní wullatekey be tank u top u leshkir gírawe u, deselatí herémí ”sé bajhérrísh”, namexuwa, lew sé share téperr nakat u, hevde sallíshe híc awirrék le zimaní Kurdí nedrawetewe u, pénj sallíshe le Kerkúkda, dú jore pertúk u, dú jor perwerde pérrewdekirén u, hízbhízbéne u binemalleperstí, dokey Kurdí betewawí tirsh kirdúwe. Édí em daxuwaziye béserubere ke, berewrrúy desellatí herém kirawetewe, ta fermaní bo derbikat, le xeyallí xaw bewlawe cídíke niye u, xo eger bikiré, ewa debé Kurd xoy bedestí xoy, sinúrí zimanekey u wullatekey tesk bikatewe, ew deme zimaní Kurdí berew ”dúzimaní” u ”cendzimaní” ísh decé.Rastiyekey, eger bétu, ew shéwezarey ke néwyannawe ”Soraní”, bem elfubéyey éstey u bé bekargirtiní elfubéy Latíní bírazkiraw u, bebé yarmetí sharezayaní hemú shéwezar u binzarekan, bisepéndré beser herém u Kurdda u, pisht bikiréte hemú Kurdekaní Bakúr u Rojhava, ew deme debé rijhémí Tirk u Súríya zor supasí ewane biken ke búnete hoy em kare dizéwe u, pishtyan kirdúwete hawnetewekaní xoyan le Bakúr u Enadoll u Rojhava u, kewtúnete birakujhí zimaní.Katí xoy, Stalíní téroríst u enfal le Kurdker, le ber xatirí rijhémí Tirk, elfubéyí Rúsí sepand beser Kurdekaní Kurdistaní Sorda u, neyhésht be elfubéy Latíní binúsn, neba Kurdekaní Bakúr, sút le berhemí Kurdekaní bindestí Sovét bibínin. Em 53 kesesh, édí bizanin, yan nezanin, her bew réyeda hengaw denén ke Stalin nexshey késha boy. Xo eger Jeladet Bedrxan ke éste kone derwéshekaní Stalin dellén ”síxurr” búwe, ew elfubé Latíniyey danehénaye u, zimaní Kurdí be típí Aramí destkaríkiraw binúsiyaye, ewa emrro Kurdekaní Bakúr, bé núsín u bé xwéndewarí Kurdí demanewe. Leber ewe, léreshda rúy giley u gazndem le mirove dillsojhekanyane, cunke ewaní dí, wek Farsekan debéjhuin ”m’lum alhal” in, ey bashe, emane nebún ke xeríkí ewebún, marshí Kurdistan u allay Kurdistan bigorrin? ey lew rojhaneda, le heftenamey ”Mídíya” da, péshbíní ewemnekird ke seresh déte ser ziman u nemnúsí: ”heres hénanísh be koshkí darrúxawí zimaní Kurdí, ke be rékewit cend kolleke u nérgeyekí lejéy xoyda mawin, bo emesh ”xuwa keríme . . . . htd” (wutarí ”Zíndúkujhí Mirdú Perst” ”Mídíya” je 238, rékewtí 2/5/2006) .Zimaní Kurdí, her Kirmanjí Bakúr u Navíní niye, bellkú shéwezarekaní Goraní – Kirmanjkí (Zazayí) u Kirmanjí Bashúr u Lurrí (Feylí u Kellhurrí u . . . htd) u gelék binzarí heye ke, hemúyan sermayey em neteweyen u, debé hemúyan tomarbikirén u sút werbigíré léyan bo hénane búní zimaní standard. Le pertokí ”Wushenamekí étímolojhyaí Zimaní Kurdí” da ke le 2007 ewe le mallperrekaní ”Kurdbún” u ”Kongirey Níshtimaní Kurdistan” u ”Mídíya” u ”Pertokxaney Kurdí” da heye, péshníyazí dananí ínsíklopídíyayekí zimaní Kurdím kirdúwe ke, lerréy ínternétewe bikiré u, hemú shéwezar u binzarekan bigiréte xoy u, hemú netewey Kurd le durustkirdinída beshdarbé. Béjgelewesh, debé lehemú qutabixane seretay u néwendí u duwanéwendiyekaní ew shwénaneda ke bedest kurdewen, zimaní Kurdí, hemú rojhék, belaní kemewe, dú demjhmér bixwéndré u ew pertokaney ke amade dekirén, debé hemú shéwezarekan, be réziman u wushenasiyewe, be shéweyekí berawirdkirawane u pile pile, férí qutabíyan biken. Ewja ke zimaní standard, zanayane u leserxo u, be recawgirtiní layene resenekaní hemú shéwezar u binzarekan u, leser bincíney rézimanékí yekgirtú, durustkira, ke em destpéshkeriye debé le Bashúrí Kurdistanewe serhellbidat, ew deme debé lehemú qutabxanekanda bixwéndiré u pertokekan bew zimane binúsrénewe, bellam mamostakan kellik le shéwezarí ew shwénane werbigirn ke waney téda dellénewe u, bew shéwezarane, babetekan le qutabyekan bigeyenin, heta zimane standardeke betewawí jéyí xoy lenéw komellgekeda degiré. Bo emesh debé mamostakan ber lewe, behoy korsí taybetiyewe bo em kare amade kirabin. Kurt u kirmanjí; sepandiní em shéwenúsíney Kirmanjí Navín, lem kateda u bem shéweyey éstey u, bem rénúsey ésta, cend karékí dizéwe, ewa pérrewíkirdiní ”jút standard” ísh, jhehréke bo netewey Kurd, debé xoman le her dúkíyan biparézín.Cíní hurde borjhuway xwéndewarí Kurd , eme penja sall pitire, waney dujhmnayetí néwxoyí u hízbhízbéne u néwcegerétí deda begwéy Kurdí beshxuraw da, ewe bú kurdí geyande sherrí birakujhí, ke lerrastída Kurdkujhí bú (wek kak Mes’úd Barzaní, cend rojhék lemewber, rastewxo daní pédana, egercí, bedaxewe, amade nebú, berpirsiyaretiyekey bigiréte esto) ew sherre cepelle, hezaran Kurdí bé giyan kird u, gelék derfetí ledest Kurd da, ke jarekí dí nagerrénewe. Éstesh betemaye, lew birakujhiye giyaniyewe, bikewéte hellgírsandiní agirí sherrí birakujhí zimaní, bellam ba dillníya bé ke réyí pénadré u, ew deste cílkeyey ke amadey kirdúwe bo kirdinewey em agire, her xoy desúté péy u tif u ne’letí rojhgaríshí berdekewé.Késhey zimaní Kurdí késheyekí neteweiye, nek néwceyí u hízbí be tékoshénékí zanistane u, hoshyariyekí roshinbírane u giyanékí netewey u desellatékí neteweyí careser dekiré, emesh le helumerjékí lebarda, nek le rojhí emrro u, lem barudoxey nihoda ke kurdí killollí tékewtúwe.

Em núsíne le rúy deqékí em babete ke le wébnúsí  Ruwange da billawbúwetewe wergírawe u hénirawete ser ” Rénúsí Yekgirtú ” 

Ji Malpera Kurdish Language Academy hatiye stendin.

F
E
E
D

B
A
C
K