Ev cara yekemîn e ku hewildaneke wiha berfireh di vî warî de pęk tę. Tę gotin ku ji 27 welatan qasî sed nivîskar, rexnekar ű akademisyen werin cem hev. Nivîskar S. Naipaul pęskęsvaniyę bike ű nivîskar Yasar Kemal jî wekî besdarę rűmetî tę de cih bigre.
Gelo di vę parlamenta were lidarxistin ű gengeseyęn werin lipęsxistin de, wę rewsa węjeya kurdî jî were ser zimęn? Węjeger ű romannivîsęręn kurd ęn li Tirkiyę ű li Welęt dijîn çiqasî ji vę haydar in an tę de cih bigrin, nayę zanîn. Lę hęvî heye ku hinek ji wan sed kesan mijara pirsgirękęn węjeya kurdî jî bînin ser zimęn.
Węjeya kurdî xwediyę dîrokeke kevnare ye. Ger mirovahî li ser xaka Kurdistanę çavęn xwe li saristaniyę vekiribe, dest bi vegotin ű nvîsandinę kiribe, ne mumkun e ku kurdî ji vę bępar be. Ji xwe di zimanę kurdî de węjeya peyvkî/devkî pir li pęs e. Kęm zęde di her gundî de dengbęjek, stranbęjek ango çîrokbęjek heye. Ji xwe her dayikeke kurd çîrokbęjeke xwezayî ye. Di dengbęjiya kurdî de tę zanîn ku hemű ęs ű azaręn gelę kurd tęn ser zimęn. Çi ser ű pevçűn kirine, çi kęf ű sahî lidar xistine mirov dikare di vę węjeya devkî de bibîne.
Tevî pir pęsdeçűna węjeya devkî, di zimanę kurdî de węjeya nivîskî zęde li pęs neketiye. Di dema Fqiyę Teyran, Ehmedę Xanî, Melayę Cizîrî, Cegerxwîn, Műsa Anter de berhemęn nivîskî hatine hilberandin lę ji sedemęn bindestbűna Kurdistanę ev berhem qasî tę xwestin cihę xwe di nava węjeya cîhanę de negirtine. Ger Mem ű Zîna Ehmedę Xanî ji Romeo ű Juliet a Sekspîr ne kęmtir be, çima tevahiya cîhanę Sekspîr ű berhema derxistiye dinase, lę çima Ehmedę Xanî ű berhema derxistiye nanase?
Sedem, bindestbűna Kurdistanę ye ű pę re dema welat blindest be, ziman jî, çand jî, huner jî ű bę guman węje jî blindest dimîne.
Li Kurdistanę bikaranîna zimanę kurdî bi salan e qedexe ye. Zimanekî qedexekirî çawa dikare węjeya xwe li pęs bixe? Węje, tę zanîn ku bi dîtina nivîsę ve li pęs ket ű gihist roja me. Tista tę nivîsandin ji nivsęn din re bę ku were guhertin dimîne. Dikare were zędekirin ű xwe bigihîne gelek mirovan ű gelek mirovęn ji gelęn cuda. Ji bo vę węjeya nivîskî dikare welatekî an kesekî bi tevahiya cîhanę bide nasîn.
Dewleta tirk wekî bandora xwe daniye ser her tista kurdinî, li ser węjeya kurdî jî bandoreke tund daniye ű çarîkeke restarî kisandiye ser. Ger nivîsandin ű xwendina bi kurdî were serbestkirin ű pęsî li węjeya kurdî were vekirin, di hundirę çend deh salan de dikare węjeya tirkî deh qat bibore. Di węjeya kurdî de gelek materyalęn bikaribin werin bikaranîn ű węjeyę xurt bikin hene. Ziman bi xwe xwediyę dewlemendiyekę ű naverokeke xwezayî ye. Zimanę kurdî hęza xwe ya naverokî ji xwezayę ű afirandina jiyanę digre. Ji bo vę dewlemend e.
Vegotina bi zimanę kurdî tam ű bijeke xwes dikare bide xwendekaran. Dikare bibe avzęyeke sęrîn a diherike ser behra węjeya Ewropa. Lę ji bo vę divę Ewropa bixwaze li rehęn xwe lęvegere. Ewropa bilindbűn ű pęsdeçűna węjeya xwe ji hinava saristaniya mirovahiyę deraniye. Hinava saristaniyę jî, xaka di navbera du çeman de ye. Xaka di navbera Dîjle ű Firatę de, bi hemű xwesikbűn ű dewlemendiya xwe ji mirovahiyę re ű ji hemű berhemęn mirovahiyę re dayiktî kiriye. Di himbęza vę dayikę de sęrînahiya węjeya kurdî hîn jî vasartî ye. Bes divę zilmdarî ű zordariya tirk ji ser zimanę kurdî bę rakirin, wę demę wę biskivîna qurmę dara Neolîtîkę were dîtin.
Bi vę armancę ger bi navę `Węjeya Ewropa` kombűnek çędibe ű di vę kombűnę de li ser węje ű romana 27 welatan tę gengesekirin ű ger węjeger ű akademisyenęn van welatan rehę węjeya xwe ji Kurdistan ű kurdî qut hilgirin dest, wę ev nebe komcivîneke armancgir, berűvajî wę bibe ji ręzę. Divę ev komcivîn węjeya kurdî jî hilgire dest ű biryara azadberdana zimanę kurdî ű lipęsxistina węjeya kurdî bistîne. Çawa ku fękiyęn darekę dizanin xwesikbűn ű sęrînbűna xwe ji ava ji rehęn di bin xakę de tęn distînin; divę węjeya Ewropa jî zanibe ku dewlemendî ű xwesikbűna xwe deyndarę saristaniya li ser xaka Mezopotamya li pęs ketiye ye. Wę demę li pęsketina węjeya kurdî wę ji bo węjeya Ewropa bibe xwîneke nű, bęhneke nű ya ku hęz ű tam ű biję dideyę.
Hęvîdar im ku di vę komcivînę de węjeya kurdî neyę jibîrkirin.
