Dit artikel verscheen op 30 juni 2016 op de website van De Morgen. Auteur: Ludo De Brabander
Ludo De Brabander is woordvoerder van Vrede vzw. Deze week verscheen zijn boek Oorlog zonder grenzen bij uitgeverij EPO.
De terreuraanval in de luchthaven van Istanboel – vermoedelijk door IS – volgt op een reeks andere aanslagen de afgelopen maanden. De politieke motieven – van Koerdische of gewelddadig jihadistische oorsprong – achter de aanslagen mogen al erg verschillend zijn, het geweld is wel de bittere oogst van Erdogans autoritair en demagogisch presidentschap. Hij stort zijn land in gevaarlijke militaire avonturen. De ingrediënten: een groeiende presidentiële machtsconcentratie, stijgende binnenlandse repressie, een open oorlog tegen de Koerdische Arbeiderspartij en tot slot de grote betrokkenheid in de Syrische burgeroorlog, die al lang geen louter binnenlands conflict meer is.
Betrokkenheid is zacht uitgedrukt. De Turkse president hanteert al jaren twee duidelijke strategische prioriteiten: de verwijdering van het regime van Bashir al-Assad en het verhinderen van een Koerdische staat of autonome zone in Noord-Syrië (Rojava). Deze doelen heiligen de middelen. Bij het begin van de militarisering van het Syrische conflict mocht de Syrische oppositie nagenoeg vrij gebruikmaken van het Turkse grondgebied. Het hoofdkwartier van het Vrije Syrische Leger was er een tijdlang gevestigd en werd er bewapend en getraind.
Kandidaat-strijders vanuit heel Europa konden nagenoeg ongehinderd de grens over om er de gewapende oppositie te vervoegen, zelfs toen duidelijk werd dat het om extremistische islamisten ging. Volgens een academisch onderzoek kneep Turkije minstens een oog dicht voor de oliesmokkel waarmee de Islamitische Staat (IS) zijn terreurbewind kon financieren. En er zijn de vele geruchten over wapenleveringen aan extremistische milities. Turkije ontkent, maar de harde repressie tegen journalisten, veiligheidsdiensten en rechters die erover berichten of er onderzoek naar willen doen, spreekt boekdelen.
Oorlogsmisdaden
Erdogans voorkeur om alles wat slecht gaat in de schoenen te schuiven van Koerdische militanten en IS vrij spel te geven, is niet langer vol te houden
Erdogan is jarenlang blind gebleven voor de gevolgen van zijn machiavellistisch beleid. Tot vandaag controleert IS een belangrijk deel van het Syrische grensgebied, maar het bestrijden ervan vormde nooit een echte prioriteit. Turkse militaire operaties tegen IS blijven tot op vandaag schaars. Voor Erdogan vormen de Koerdische militanten van de YPG (Volksverdedigingseenheden) een minstens even grote, zo niet grotere bedreiging.
De YPG (en de politieke vleugel, de Democratische Uniepartij) is nauw verwant aan de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) tegen wie hij in eigen land een bloedig conflict uitvecht en met wie hij weigert om opnieuw aan de onderhandelingstafel plaats te nemen. Er vielen al vele honderden doden. Complete wijken en centra van verschillende Koerdische steden zoals Ciszre, Nusaybin, Diyarbakir en Silopi zijn met de grond gelijkgemaakt. Mensenrechtenorganisaties beschuldigen het Turkse leger ervan op grote schaal oorlogsmisdaden te plegen. Het geweld is zo in een vicieuze cirkel terechtgekomen.
De Turkse militaire operaties beperken zich niet tot het eigen grondgebied. Geregeld rukken gevechtsvliegtuigen en artillerie uit om stellingen van de YPG te bombarderen in Noord-Syrië en in het Qandilgebergte in Noord-Irak, waar het gros van de Koerdische guerrillatroepen van de PKK is gelegerd. Ze vormen nochtans de enige oppositiekracht in Syrië die erin slaagt IS terug te dringen. Net dat is een doorn in het oog van de regering in Ankara, die daarin een politiek van voldongen feiten ziet die kan uitmonden in een Koerdische staat, wat dan weer ‘besmettend’ kan werken voor het Koerdische gebied in Turkije.
Erdogans voorkeur om alles wat slecht gaat in de schoenen te schuiven van Koerdische militanten en IS vrij spel te geven, is niet langer vol te houden. Turkse burgers betalen een hoge prijs voor zijn Syrische en Koerdische politiek.
