En met hem hebben we het over de voorbije verkiezingen in Turkije en de hervormingen die de Turkse regering deze zomer doorvoerde. Welke effect dit op de Koerden in Turkije heeft, komt u dus straks te weten. Want we beginnen met een bijdrage over holebi’s en verdraagzaamheid. Inderdaad, Kim, een gesprek met Kyra Van Isterbeek van de Federatie Werkgroepen Homoseksualiteit. Een en ander naar aanleiding van de themadag van het Humanistisch Verbond die nu zaterdag 16november doorgaat aan de Universiteit Antwerpen. Die kreeg als titel Humanisme en Verdraagzaamheid mee en sluit perfect aan bij de ‘Internationale dag van de Verdraagzaamheid’ van de Verenigde Naties. Meteen een gelegenheid voor het Humanistisch Verbond om zich over onverdraagzaamheid in onze samenleving te bezinnen. Dat doen ze dus op 16 november samen met Koen Raes en Harry Kunneman, geen onbekenden voor het humanisme, maar ook met workshops over media en verdraagzaamheid, opvoeden tot verdraagzaamheid en de maatschappelijke aanvaarding van holebi’s. Met de antidiscriminatiewet en de komst van het homohuwelijk voor ogen gingen we alvast eens praten met Kyra Van Isterbeek van de Federatie Werkgroepen Homoseksualiteit. En op de vraag of met die twee realisaties alle discriminaties ook zullen weggewerkt zijn, antwoordde zij dit: Kyra Van Isterbeek: “Wij denken dat het eigenlij nooit rond zal zijn, want het is niet omdat er een homohuwelijk en een antidiscriminatiewet is dat ook die discriminatie zal weggewerkt zijn. Dat is een actueel spanningsveld en hoe meer de maatschappij gesensibiliseerd en geëmancipeerd wordt tot de holebimthematiek, hoe minder moeilijkheden er zullen zijn en hoe aanvaardbaarder homoseksualiteit zal zijn.”
Discriminatie en onverdraagzaamheid wegwerken. Het gebeurt een stuk door de antidiscriminatiewet en de mogelijkheid van het homohuwelijk; dat maakt het voor holebi’s mogelijk te kiezen tussen wel of niet trouwe,n, regelt wel het erfrecht tussen partners van hetzelfde geslacht, maar niets t.a.v. eventuele kinderen. Dat zal door een aparte adoptiewet moeten gebeuren. Voorlopig blijft die discriminatie dus bestaan. Verder is het ook de vraag of een antidiscriminatiewet of de mogelijkheid van een homohuwelijk de voordelen t.a.v. homo’s zullen wegwerken. Daarover Kyra Van Isterbeek. Kyra Van Isterbeek: “De stereotypering is volgens mij nog helemaal niet verdwenen. Stel dat op het journaal het huwelijk in het nieuws moet komen dan zal men ongetwijfeld opnieuw teruggrijpen naar beelden uit de Pride, uit Roze Zaterdag, en dan krijg je opnieuw een aantal extreme voorbeelden, travestieten, verwijfde homo’s die daar staan te showen. En dat kan uiteraard niet elke holebi zich in terugvinden. Het is meer dan dat, de holebiwereld is gediversifieerd.” Jullie stellen bvb., qua beeldvorming: je moet ervoor zorgen dat holebi’s meer zichtbaar in de maatschappij. Zijn ze dan niet zichtbaar genoeg?
Kyra Van Isterbeek: “Ze zijn zeker niet zichtbaar genoeg en dat is eigenlijk een groot verschil met andere minderheidsgroeperingen. Allochtonen, daaraan zie je gewoon dat men allochtoon is. Bij personen met een handicap, dat is ook heel duidelijk zichtbaar. Holebi’s zijn in de mate dus niet zichtbaar. Men zal natuurlijk zeggen: ‘Bij sommige zie je het wel.’ Uiteraard, maar er is een heel scala aan leefstijlen en aan uiterlijkheden waarbinnen je absoluut niet kan zien of iemand holebi is of niet.”
Ja, nu zal je natuurlijk wel horen van de man en de vrouw in de straat, de vermeende hetero, voor zover dat ook weer geen stereotiep is: ‘Ja ze zijn zichtbaar en zelfs op het choquerende af. Als je ze dus ziet, dan choqueert het in feite. ‘Terecht of niet?
Kyra Van Isterbeek: “Voor een stuk misschien terecht, voor een stuk ook onterecht, want het gaat uiteindelijk maar om x % van de hele holebigemeenschap. En wij willen eigenlijk ook die mensen die zich, op een andere manier naar buiten komen met hun identiteit, met hun uiterlijk zeker ook niet discrimineren. Zij maken ook deel uit van de holebiwereld, zoals ook transseksuelen deel uitmaken en gender, wat dan nog. Er is voor die mensen geen enkele plaats in geen enkele geleding van de maatschappij.”
Nu is het ook wel zo natuurlijk, dat, wil je de media halen, dat je een beetje moet choqueren. Geldt dat dan ook voor homo’s ?
Kyra Van Isterbeek: “Voor een stuk wel, want dat is nog altijd ons credo. Wij discrimineren niet in eigen rangen en als we zo’n nieuws krijgen dan is dat spijtig… Maar mensen moeten dan uiteindelijk maar zelf de conclusie trekken dat dit een veralgemening is. Dat is altijd met veralgemeningen.” Maar zit je dan niet een beetje met het problemen dat je precies die stereotypering gaat voeden en dat je een zekere afkeer t.a.v. holebi’s gaat voeden?
Kyra Van Isterbeek: “Dat klopt voor een stuk. Dat is ook de interne kritiek binnen de holebiwereld zelf. We willen onszelf ook niet conformeren met de heterowereld. Als dat de norm is. Wij stellen eigenlijk de norm in vraag. Die kan je ook in vraag stellen door een eigen gedrag te stellen.”
Ja, dat eigen gedrag, dat is sterk afwijkend in die mediabeelden, zal ik maar zeggen, om de media te halen. Maar schiet je dan je doel niet voorbij? Want je vraagt om meer verdraagzaamheid, om meer diversiteit toch ook wel, maar precies door dat soort van media-inhouden ga je aversie zo een beetje opwekken. Is dat niet een verkeerde strategie?
Kyra Van Isterbeek: “Ik denk het niet. Want ik denk dat juist door rollen, gewoon ook puur naar manvrouw rolindelingen in vraag te stellen dat je dan… Eigenlijk kunnen hetero’s ook hun eigen rol in vraag stellen. En hun socialisatie bij wijze van spreken ook in vraag stellen.” Jullie zeggen ook: ‘Opgepast met stereotiepen’. Dat is ook zo een aandachtspunt voor de media, zeg je, van: ‘Stereotiepen daar moet je mee oppassen.’ Maar goed, om welke stereotiepen gaat het dan uiteindelijk nog, want men zou toch wel ergens kunnen zeggen dat holebi’s toch wel ergens meer aanvaard worden in de maatschappij en dat die stereotiepen dat men daaraan voorbij is. Kyra Van Isterbeek: “Dar denk ik eigenlijk aan de stereotiepen die leven zoals: homo’s zijn verwijfd, kleden zich ook vrouwelijker, gedragen zich vrouwelijker. En dat wordt blijkbaar negatief geassocieerd. Voor lesbiennes is dat dan weer anders. Die gedragen dan zogezegd mangedrag, zijn manwijven, de bootjes, … “
Ik denk dat heel wat menssen in de straat zelf zich heel wat vragen stellen over die stereotiepen. Herkenbaar of niet, maar hoe werk je eraan om dat weg te werken?
Kyra Van Isterbeek: “Ik denk, je werkt eraan door gewoon de individuele holebi aan te spreken op een stuk eigen verantwoordelijk om naar buiten te komen, hoe meer scharkeringen en diversiteiten je zal zien onder de holebi’s. op die manier worden holebi’s zichtbaar. Ook binnen een aantal rolmodellen die die taak op zich kunnen nemen binnen de media bvb.”
Vooroordelen en stereotiepen zitten in de hoofden van de mensen. Het woordgebruik zegt veel over wat mensen over holebi’s denken. Een stuk taalopvoeding dringt zich blijkbaar op. Daarover Kyra Van Isterbeek, over de noodzaak aan de diversiteit, over wat er nog te doen staat om holebi’s beter te integreren, maar eerst over de aanwezigheid van stereotiepen in het negatieve taalgebruik over holebi’s. Kyra Van Isterbeek: “Ja, dat klopt. Nu voor een tuk hebben we ook proberen te anticiperen op dat negatief taalgebruik door het ons zelf ook eigen te maken. Neem nu het woord lesbienne, lesbo’s, …Vroeger werden vrouwen uitgemaakt als voor pot, nu benoemen wij onszelf als ‘wij potten gaan op straat’, bij wijze van spreken. Hetzelfde geldt eigenlijk voor homo’s die zichzelf ook benoemen als zijnde ‘een nicht’ en die daar uiteindelijk geen enkel probleem mee hebben. Het is een beetje proberen, laat ons zeggen een beetje geuzetaal gebruiken en de dingen proberen om te buigen in het eigen voordeel.”
Jullie zijn wel gelokaliseerd in Gent, dus geuzentaal die zal hier wel passen om te beginnen. Diversiteit om daar even op terug te komen en integreren. Het zijn twee modewoorden die niet alleen binnen de Federatie van de Werkgroepen Homoseksualiteit worden geadopteerd, maar die misschien wel iets specifieks betekenen voor jullie. Om te beginnen die diversiteit? Wat moet ik mij daarbij voorstellen als men vanuit de Federatie vraagt van: ‘Diversiteit geef die een kans.’
Kyra van Isterbeek: “Diversiteit daarmee bedoelen wij zowel binnen de heterowereld als in de holebiwereld zal ik maar zeggen, om kans te geven aan elk individu om zichzelf te ontplooien en te ontwikkelen zoals die zelf wil. Omdat ook te doen op zijn eigen manier, in eigen gedrag, in uiting, in kledij of wat dan ook. Onder holebi’s zijn ook heel veel schakeringen en wij moeten aandacht hebben voor elke holebi die zich binnen de holebigemeenschap bevindt. Ook voor oudere holebi’s, want dat is bvb. ook een tendens die we zien. De holebiwereld wordt voor een stuk ouder, maar de maatschappij is daar ook voor een stuk niet op voorbereid. Ik denk dan bvb. aan nutsvoorzieningen en aan bejaardentehuizen, serviceflats, enz. Wat dat betreft hebben we nog een hele weg af te leggen. Alle maatschappelijke voorzieningen zijn nog niet voorzien op de instroom van holebi’s. Als we nu een voorbeeld nemen van een ouderwordende holebi die uiteindelijk in een bejaardentehuis terecht komt. Die komt in een nieuwe situatie terecht. Vaak in instellingen die nog sterkt verzuild zijn, waar misschien toch geen holebifilms zullen vertoond worden. Waar men opnieuw terecht komt in een sterkt stereotiep heterogerichte wereld. En dat is toch wel een heel sterk pijnpunt, denk ik.”
Kyra Van Isterbeek van de Federatie Werkgroepen Homoseksualiteit over de maatschappelijke aanvaarding van holebi’s in Vlaanderen. U kunt er met haar verder over praten in de workshop die ze verzorgt op de Themadag van het Humanistisch Verbond over Humanisme en Verdraagzaamheid. Daar kunt u ook van gedachten wisselen met Koen Raes en Harry Kunneman of deelnemen aan de workshops over media en verdraagzaamheid en over opvoeden tot verdraagzaamheid. De themadag gaat nu zaterdag 16 november door aan de RUCA-campus. U kan er nog bij zijn en daarvoor belt u naar het Humanistisch Verbond. Nummer 03/233.70.32. Wil u meer weten over de federatie Werkgroepen Homoseksualiteit dan belt u naar het nummer 09/223.69.29. U kan ook surfen naar hun website en die vindt u ook www.fwh.be.
Nog steeds is er geen datum vastgelegd voor de toetreding van Turkije aan de Europese Unie. En dat vindt Derwich Ferho van het Koerdisch Instituut van Brussel maar goed ook, want van de hervormingen van 3 augustus is nog niks te merken en Turkije voldoet nog land niet aan de eisen van de Europese Unie.
En vorige week waren er ook verkiezingen in Turkije. Overtuigt gewonnen door de Gerechtigheids- en ontwikkelingspartij, de AK-partij van Erdogan. Dit betekent dat de traditionele partijen verdwijnen uit het parlement. En daarmee massaal voor verandering is gekozen.
Over deze recente bewegingen en welk effect dit op de Koerden heeft in Turkije hadden we een gesprek met Derwich Ferho van het Koerdisch Instituut in Brussel. Die eerst en vooral een reactie geeft op die verkiezingsuitslagen…
Derwich Ferho: “De traditionele partijen zijn gestraft voor hun jarenlange politieke misstappen. Zij hebben altijd hun politiek gebaseerd op wat het leger gevraagd heeft maar nooit op de noden van de mensen, de noden van het dagelijks leven in Turkije. Niet op korte termijn maar ook niet op lange termijn. Zij hebben Turkije voor miljarden dollars in schulden gestoken en dat is hen niet vergeven tijdens de laatste verkiezingen. Wat de nieuwe partij van Erdogan betreft. Voor mij is die partij ook niet zo nieuw. Het gaat om een persoon die gedurende vier, vijf jaar burgemeesterschap van Istanbul gedaan heeft. Hij was één van de topfiguren van de vorige islamitische partijen. Die is dan later in de clinch gegaan met bepaalde traditionele leiders van die islamitische partijen. Twee partijen refah en de welvaartpartij. Maar alleszins, hij is één van de topfiguren van de Turkse politiek. Wat ik wel kan zeggen is dat die persoon de noden van het volk goed gezien heeft, voor en na, is dat hij alleszins de macht van het leger niet zo maar gaat accepteren. Dat de straatstructuur moet voldoen aan de Europese normen en voor mij is dat een goed signaal. De tweede partij die uit de bus gekomen is, is de CHP. Ook niet zo nieuw maar toch nieuwe parlementsleden. Ik had liever een andere partij in de plaats van die partij gehad, want die zijn ook heel traditionalistisch, heel militaristisch.”
U bedoelt dan de DEHAP partij…
Derwich Ferho: “Ik had wel heel graag gezien dat tenminste een democratische partij in het parlement zou geraken en dat was dan DEHAP. De enige politieke macht die van democratie een beetje begrijpt. Dat is een partij ontstaan door verschillende andere Koerdische én Turkse politieke partijen, vakbonden, NGO’s. Er zijn massa’s mensen geweest die hen gesteund hebben, maar het feit dat de Koerden in hun aantal niet zo groot zijn, het gaat wel om 15 à 16 miljoen mensen maar het aantal kiesgerechtigden is niet zo groot. Eén. Ten tweede de Koerden hebben zelf ook onderling aan andere partijen ook hun stemmen gegeven. Ik moet wel zeggen dat de grote meerderheid van de Koerden wel op DEHAP gestemd heeft. En dat is voor mij één van de belangrijke punten, DEHAP is van 3% naar 6,5 gegaan. Dat is voor mij veel. Was het kiessysteem in Turkije op basis van de regio’s georganiseerd, dan was DEHAP de grootste partij in de regio van de Koerden. In Noord-Koerdistan, zoals wij noemen. Maar in heel Turkije maakt DEHAP inderdaad heel weinig kans, omdat alle partijen tegen DEHAP gewerkt hebben, het leger heeft tegen DEHAP gewerkt, de staat zelf heeft tegen DEHAP gewerkt. Ook moeten wij niet vergeten dat de dorpswachters, de soldaten, het leger, de politie, op de stembussen, in de stemlokalen stonden om te beletten dat zij hun stemmen voor DEHAP zouden gebracht hebben. En in vele plaatsen moesten heel veel Koerden openlijk stemmen dus geheime stemming was verboden voor hen.”
U sprak al over die islamitische welvaartspartij, die was vijf jaar geleden onderdrukt door het leger en nu met Erdogan is de kans dan niet groot dat die scheiding tussen moskee en staat in het gedrang komt. Derwich Ferho: “De partij die verboden was, was inderdaad de welvaartpartij, maar de nieuwe partij de AK-partij is de partij van justitie en ontwikkeling, en heeft eigenlijk niet veel te maken met de vorige twee partijen. Officieel alleszins. De leiding van deze partij is ook veel meer vooruitziender dan de andere twee partijen. Die andere twee waren traditioneel voor een islamitisch Turkije. De huidige partij is eerder voor een concurrentieel beleid, pro-Europa, pro-Western, maar wij moeten afwachten. Ik wil nu nog niet zeggen dat die partij heel goed is, dat is ook niet waar…”
Nu, deze zomer zijn er aantal hervormingen doorgevoerd door de Turkse regering om o. a. tegemoet te komen aan de eisen van de EU. Daaronder valt het afschaffen van de doodstraf, maar ook worden er een aantal rechten gegeven aan de Koerden. Zijn die veranderingen al zichtbaar? Derwich Ferho: “Ik heb ven het begin af gezegd, ik moet op concrete stappen wachten. Tot nu toe is niks gerealiseerd, maar ook van die beloftes, van die veranderingen, van die beslissingen in het parlement op 3 augustus, daar geloof ik ook niks van en daar heb ik enorm veel vragen bij te stellen. Om te beginnen de culturele rechten van de Koerden. Men spreekt niet over de culturele rechten van de Koerden, maar spreekt over de culturele rechten voor de minderheden in Turkije. Zij hebben de Koerden nu nog altijd niet expliciet genoemd en dat wilt het leger ook niet, dat wilt de staat ook niet. Ten tweede de afschaffing van de doodstraf, daar is ook eigenlijk niet zo veel veranderd. Het gaat eigenlijk alleen maar om woorden en ook een beetje op de Europeanen te sussen om een eventuele datum te krijgen voor de start voor de onderhandelingen voor een eventuele lidmaatschap later. Maar het probleem is dat ook die Europese instanties goed gezien hebben dat het gaat om de afschaffing van de doodstraf tijdens de vrede. En ik vraag me eigenlijk af wanneer de Turkse staat eigenlijk niet in oorlog is met de Koerden en met Irak en met Iran en met eventueel later ook met Syrië. Want Syrië begint ook voor de Turkse staat een beetje te jeuken. Ik spreek hun woorden uit. En het gebruik van de taal, moedertaal voor de Koerden daar is ook niks expliciet over gezegd. De Koerden mogen in hun moedertaal publicaties uitgeven, op straat spreken, hun taal gebruiken. Maar elke dag worden boeken, tijdschriften en ondertussen al twee dagbladen verboden, die in het Koerdisch verschenen. Dus langs de ene kant beslist men dat we vrij zijn. Maar als wij iets beginnen uit te geven, dan worden uitgevers en uitgeverijen geprocedeerd. Het recht op onderwijs in de moedertaal, net hetzelfde. De Koerden mogen in de privé-sector twee uur per week les krijgen, onderwezen worden op voorwaarde dat de vertaling in het Turks onmiddellijk gebeurd en dat is ook voor radio en tv. Zeg mij wat van democratische normen te vinden zijn in deze beslissing van 3 augustus?
Dus wij moeten heel attent zijn, wij moeten voorzichtig zijn met Turkije. De Turkse staat is een militaristische staat. De Turkse staat is niet democratisch, de Turkse staat past niet bij die Europese gemeenschap. Indien de Turkse staat zo blijft. Ik hoop dat de regering nu iets progressiever is, iets democratischer is en dat zij op die manier voldoet aan de Kopenhaagse criteria.”
Afwachten dus of de AK-partij van Erdogan de beloftes kan waarmaken en of er werkelijk iets zal veranderen. U hoorde Derwich Ferho van het Koerdisch Instituut en die vindt u in de Bonneelsstraat 16 in Brussel.
En daarmee zijn we aan het eind gekomen van de uitzending van Het Vrije Woord. Reacties kan u kwijt op ons redactie-adres en dat is Lange Leemstraat 57, 2018 Antwerpen. Telefoneren doet u op nummer 03/233.70.32
En vanaf woensdag vind je de tekst van deze uitzending ook terug op de website van het Humanistisch Verbond en dat is www.vrijzinninhumanisme.be
Volgende week heeft het Vermeylenfonds een gesprek met Helmut Gaus over de nieuwe definitie van arbeid in de 21ste eeuw. En Frank Stappaerts over “censuur door commercie’. Nog een fijne avond en graag tot volgende week…
