Turkije begint oorlog tegen pro-Koerdische milities in Syrië

 

 

Kristel Cuvelier, stafmedewerker Koerdisch Instituut vzw, Brussel, 21 oktober 2016

De recente Turkse invasie in het noorden van Syrië – die uitgevoerd wordt onder het mom van de strijd tegen terreurgroep Islamitische Staat (IS) – wordt algemeen door waarnemers beschouwd als een poging van de Turkse regering om de opmars te stuiten van de Koerdische volksmilities YPG/YPJ en hun Arabische, Assyrische, Turkmeense en andere bondgenoten in de Syrische Democratische Krachten (SDF). Voor de Koerden rees daardoor de vraag of ze, met de winter voor de deur, nog wel verder op wouden rukken? En zo ja, naar welk van de twee strategische IS-bolwerken, die nu plots ook op het Turkse lijstje staan, al-Raqqa of al-Bab? Nu Turkse gevechtsvliegtuigen posities van de SDF zijn beginnen bombarderen in Syrië, dreigt de zo al complexe oorlog razendsnel verder te escaleren.

Het onderstaande artikel werd begin oktober geschreven voor De Koerden, het tweemaandelijks tijdschrift van het Koerdisch Instituut vzw. Ondertussen is de situatie in razendsnel tempo verder aan het escaleren. Zowel de door Turkije gesteunde milities die Syrië in augustus binnenvielen, als de pro-Koerdische SDF zijn een race begonnen naar het  strategisch gelegen IS-bolwerk in al-Bab.

Turkse gevechtsvliegtuigen zijn op woensdag 19 oktober begonnen met het bombarderen van SDF-milities die vanuit het pro-Koerdische semiautonome kanton Afrin terrein proberen veroveren in de richting van al-Bab. Op hetzelfde moment worden de SDF ook aangevallen door de door Turkije gesteunde milities die onder de vlag van het ter ziele gegane ‘Vrije Syrische Leger” snel terrein aan het veroveren zijn in het noorden van Syrië.

Vertegenwoordigers van de Syrische Koerden roepen de internationale gemeenschap op om de Turkse aanvallen ten strengste te veroordelen. Ze wijzen er daarbij ten eerste op dat de SDF en YPG/YPJ Turkije nooit aangevallen hebben en ten tweede dat de zogenaamde strijd van de Turkse regering tegen de Islamitische Staat (IS) elke geloofwaardigheid mist, daar de Turkse autoriteiten IS nooit een duimbreed in de weg hebben gelegd, maar deze in tegendeel juist heel lang hebben ondersteund (onder meer door de verzorging van talloze gewonde IS-strijders in Turkse ziekenhuizen), aangezien de terreurgroep zowel in Turkije, Syrië als Irak, vooral de Koerden aanviel, hetgeen de Turkse autoriteiten heel goed uitkwam.

Het Syrische leger heeft ondertussen gereageerd met het dreigement dat het Turkse vliegtuigen uit de lucht zal proberen schieten als de Turkse bombardementen op Koerdische posities zullen doorgaan. Russisch minister van Buitenlandse Zaken Lavrov heeft “bezorgdheid” geuit over de Turkse bombardementen. De VS zwijgen tot nu toe in alle talen over de aanval van hun ene ‘bondgenoot in de strijd tegen IS’ op hun andere ‘bondgenoot’…

Terwijl de wereld het beleg op het IS-bolwerk in Mosoel volgt, verandert ook de situatie in Syrië razendsnel. Wordt eveneens met spanning gevolgd …

 

Operatie Eufraat-Schild

‘Operatie Eufraat-Schild’, zoals de Turkse invasie van het noorden van Syrië genoemd wordt, verandert de krachtsverhoudingen in de zo al complexe Syrische oorlog aanzienlijk. De Turkse autoriteiten hebben hun falende Syrië-beleid over een andere boeg gegooid, eerst en vooral door opnieuw toenadering te zoeken tot Rusland. Die Turks-Russische toenadering werd begin oktober bezegeld met een deal over de constructie van een nieuwe gaspijplijn onder de Zwarte Zee door, die Russisch gas naar haar Turkse afnemers moet brengen. Maar ook over Syrië werden nieuwe afspraken gemaakt tussen Turkije en Rusland. Zo lijkt het er sterk op dat Turkije bereid is een oogje dicht te knijpen voor de Russisch-Syrische bombardementen op door Turkije gesteunde milities in het oosten van Aleppo, terwijl Rusland zich voorlopig  niet lijkt te bemoeien met de Turkse inname van het noordelijke grensgebied boven Aleppo (tussen Jarabulus en Azaz). Er werd alleszins in eerste instantie opvallend genoeg door geen van beide zijden luidkeels moord en brand geschreeuwd over de manoeuvres van de tegenpartij. Met de invasie staat Turkije meteen ook een stap dichter bij de al zolang gewenste ‘veiligheidszone’ in het noorden van Syrië, die meteen ook dienst kan doen voor de opvang van Syrische vluchtelingen binnen de Syrische grenzen, in plaats van in Turkije. Belangrijkste doel van Turkije is echter te verhinderen dat de pro-Koerdische milities het geïsoleerde kanton van Afrin in het westen kunnen verbinden met de rest van Rojava, de overwegend Koerdische semiautonome regio, in het oosten.

De Turkse operatie Eufraat-Schild werd zo genoemd omdat Turkije de Eufraat-rivier een ‘rode lijn’ had genoemd, die de Koerden niet mochten oversteken. De door Amerika gesteunde bevrijding van het strategisch belangrijke IS-bolwerk in Manbij (Membic) op 12 augustus door de pro-Koerdische Syrische Democratische Krachten (SDF) werd door Turkije dan ook op grote verontwaardiging onthaald. Het feit dat de SDF het voorlopige bestuur van Manbij na de bevrijding overlieten aan de lokale Militaire Raad van Manbij mocht niet baten. De Turkse invasie begon met de verovering van Jarabulus, een Arabisch-Turkmeense grensstad in het noorden van Syrië, op 24 augustus 2016. Ook de pro-Koerdische SDF waren zich na de bevrijding van Manbij aan het klaarmaken voor de verovering van Jarabulus. De SDF werden echter de pas afgesneden door de diverse Turkse, Turkmeense en Arabische milities die vanuit Turkije Syrië binnenvielen onder de vlag van het ter ziele gegane Vrije Syrische Leger (VSL), hierin ondersteund door zowel het Turkse, als het Amerikaanse leger.

De door Turkije gesteunde grondtroepen zijn een amalgaam van een 26-tal verschillende milities, waaronder lokale Turkmeense milities, maar ook heel wat jihadistische groepen. Onder deze “gematigde rebellen” vinden we onder meer Ahrar al-Sham terug, dat nauw samenwerkt met het al-Nusra Front (het Syrische al-Qaeda , tegenwoordig omgedoopt tot Jabhat Fateh al-Sham). Of de ooit nog door Amerika gesteunde Nour al-Deen Zinki-brigade, die onlangs nog in opspraak kwam na de gruwelijke onthoofding van een Palestijns jongetje. Deze milities veroverden vrij snel het hele grensgebied tussen Jarabulus en Azaz op IS, dat opvallend weinig weerstand bood. Koerdische bevelhebbers menen dat er nogal nauwe banden zijn tussen IS enerzijds en Turkije en de door haar gesteunde jihadistische milities, zoals het al-Nusra Front en Ahrar al-Sham, anderzijds. Ideologisch komen deze laatste twee groepen behoorlijk goed overeen met IS, ze staan eveneens voor een islamitische staat, maar ze botsen vooral in een onderlinge machtsstrijd. De Koerden zien de inname van Jarabulus en de rest van de grensstreek echter vooral als een ‘wissel van vlag’ en wijzen erop dat er een groot verloop is van strijders tussen deze jihadistische groepen.

Op 16 oktober wisten de pro-Turkse milities ondertussen in snel tempo Dabiq te heroveren op IS, eveneens zonder noemenswaardige weerstand. Dabiq was nochtans van groot belang voor de propagandamachine van IS. De terreurgroep propageerde namelijk dat er op deze plaats een epische strijd tussen christenen en moslims zou plaatsvinden, die gewonnen zou worden door de moslims en die het einde der tijden moest inluiden. Het internationale propagandatijdschrift van IS was naar dit dorp vernoemd, met enige vooruitziendheid werd de naam recentelijk vervangen door Roumiya (Rome). Na Dabiq willen de pro-Turkse troepen oprukken naar al-Bab en dan komen ze in Koerdisch vaarwater …

Koerdisch dilemma: Raqqa …

Koerdische militaire leiders en hun bondgenoten uit andere bevolkingsgroepen moeten het vandaag bijzonder moeilijk hebben in het maken van militaire keuzes. Het dilemma ligt erin of de pro-Koerdische SDF – gezien de nieuwe militaire situatie na de Turkse invasie en met de winter in aantocht – nog verder zullen proberen op te rukken? En zo ja, naar waar: al-Raqqa of al-Bab? (Blijkbaar proberen SDF-milities vanuit Afrin alsnog op te rukken naar al-Bab, de slag om al-Raqqa is sowieso iets voor later, nu eerst om Mosul gevochten wordt in Irak, noot achteraf op 21/10/16)

Amerika dringt er namelijk bij de SDF op aan om op te rukken richting al-Raqqa, de ‘hoofdstad’ van de Islamitische Staat in Syrië. Een gelijkaardig beleg op Mosul, de hoofdstad van het IS-kalifaat in Irak, ging op 18 oktober van start. De YPG en de SDF worden door de VS terecht beschouwd als de belangrijkste grondtroepen in de strijd tegen IS in Syrië, ze boekten de afgelopen twee jaar immers heel wat terreinwinst op het IS-kalifaat.

Dat de aanwezigheid van IS aan hun zuidergrens een zwaar veiligheidsrisico inhoudt voor Rojava werd begin oktober weeral pijnlijk duidelijk met de IS-aanslag op een Koerdisch trouwfeest in Hasakah (waarbij minstens 36 doden vielen). De pro-Koerdische SDF zijn uiteraard gedreven om de extremistische jihadisten te verslaan, niet enkel om veiligheidsredenen maar ook ideologisch. Het Rojava-project is immers gebaseerd op waarden zoals de gelijkheid tussen man en vrouw, etnisch-religieus pluralisme, secularisme en basisdemocratie, diametraal het tegenovergestelde dus van waar IS voor staat. Maar … verder hebben de Koerden eigenlijk weinig te zoeken in het overwegend Arabische al-Raqqa, wiens inwoners bovendien doorlopend gevoed worden met anti-Koerdische propaganda. Het is dan ook zeer de vraag of de Koerden nog wel zin hebben om opnieuw vele mensenlevens op te offeren voor een stad wiens inwoners hen niet meteen genegen zijn en die ze nadien hoogstwaarschijnlijk weer zullen moeten verlaten. Eerder hadden de Koerdische milities al aangegeven dat ze wel wouden helpen met de bevrijding van al-Raqqa, maar dan niet zonder de steun van andere, Arabische milities.

Verder moeten de pro-Koerdische milities natuurlijk ook iets kunnen verdienen met een dergelijke opoffering. Naast mogelijke voordelen zoals een internationale heldenstatus en het verkrijgen van wapens, eisen de Koerden daarom internationale erkenning van Rojava, een erkenning waardoor eindelijk de deur geopend zou kunnen worden naar internationale humanitaire hulpverlening die de noodlijdende bevolking er nog altijd moet ontberen omwille van de Turkse boycot. En een erkenning die de Koerden, als toch één van de  belangrijke militaire en politieke spelers op het Syrische schaakbord, eindelijk zou toelaten deel te nemen aan toekomstige vredesonderhandelingen, waarvan de Koerdische Democratische Unie Partij (PYD) tot dusver op aandringen van Turkije geweerd werd.

De vraag is daarbij uiteraard in hoeverre de Koerden hun Amerikaanse bondgenoot nog vertrouwen, zeker nadat de VS aartsvijand Turkije groen licht hebben gegeven voor de invasie in het noorden van Syrië en deze operatie eveneens militair ondersteunden. Ondertussen heeft Turkije heel galant aangeboden dat zij ook wel willen helpen met de verovering van al-Raqqa, op voorwaarde uiteraard dat de SDF en de YPG niet deelnemen aan dat offensief.

.. of toch al-Bab?

Voor de Koerdische milities lokt ondertussen niet zozeer IS-hoofdstad al-Raqqa, maar al-Bab, de belangrijkste stad die momenteel nog in handen is van IS in het noordenoosten van Syrië. Al-Bab, wat ‘de poort’ betekent, ligt strategisch gelegen tussen Aleppo en Manbij enerzijds en geldt anderzijds als belangrijkste toevoerroute van IS vanaf de Turkse grens naar haar hoofdstad al-Raqqa. Voor de Koerden zou de verovering van al-Bab een cruciale overwinning betekenen, niet enkel in de strijd tegen IS, maar evenzeer in de Koerdische pogingen om het kanton Afrin te verbinden met de rest van Rojava. De vraag is echter of al-Bab nu niet “te heet” geworden is …

De bevolking van de stad al-Bab zelf bestaat grotendeel uit conservatieve, soennitische Arabieren, hoewel er ook een kleine Koerdische minderheid woont. In het wijdere grondgebied ten noorden van de stad wonen echter vooral veel Koerden. Ondertussen zijn al vele duizenden burgers de dorpen ten noorden van al-Bab ontvlucht. Zo zochten onlangs nog meer dan 2500 Arabische burgers uit de omgeving van al-Bab een veilig onderkomen in de Koerdische stad Afrin, die sowieso al heel veel Syrische vluchtelingen opvangt.

De SDF hadden op 16 augustus, vlak voor de Turkse invasie, de oprichting bekend gemaakt van de Militaire Raad van al-Bab waarbij ze vroegen om Amerikaanse luchtsteun voor de bevrijding van zowel al-Bab als Jarabulus. Onder druk van Turkije kwam die Amerikaanse steun er echter niet. De bevelhebber van de Militaire Raad van Jarabulus werd overigens vlak voor de Turkse inval vermoord, waarvan Koerdische bronnen Turkije verdenken.

Zowel de pro-Turkse als de pro-Koerdische milities bevonden zich begin oktober op amper 30 kilometer van al-Bab en beiden maken vrij snel terreinwinst op IS, dat zich eerst naar al-Bab en vandaar verder naar al-Raqqa aan het terugtrekken is. De vraag is wie al-Bab als eerste zal bereiken: de door Turkije gesteunde milities of de pro-Koerdische SDF? Voor de SDF zou het mogelijks een wekenlange en zware strijd kunnen betekenen om al-Bab te bevrijden, zeker zonder Amerikaanse luchtsteun. De strijd om de bevrijding van Manbij heeft verschillende weken geduurd en vele honderden Koerdische strijders en hun Arabische, Turkmeense en andere lokale bondgenoten het leven gekost. Als de SDF verder gaan naar al-Bab dreigt bovendien een open oorlog met Turkije en de door haar gesteunde milities, die in eerste instantie nog beperkt bleef tot schermutselingen aan de grens (o.a. in Tal Abyad en Afrin), maar die nu, met de Turkse bombardementen op SDF-stellingen, volop begonnen lijkt te zijn…  Langs de andere kant moet het niet makkelijk zijn om te moeten toekijken hoe de ene jihadistische bezetter van Koerdische dorpen met Turkse steun vervangen wordt door gelijkaardige groepen.

Het is momenteel evenmin duidelijk in hoeverre Rusland enerzijds en Amerika anderzijds Turkije carte blanche zullen geven om verder zuidwaarts te trekken naar al-Bab, daar het eerste ‘groen licht’ slechts gold voor een zone van maximaal 15 kilometer onder de Turks-Syrische grens … Bovendien stellen verschillende waarnemers zich vragen bij de militaire capaciteiten van de pro-Turkse milities en of deze wel in staat zijn om het veroverde gebied bezet te houden zonder Turkse ‘boots on the ground’, wat mogelijks Turkse grondtroepen in Syrië zou vragen… waardoor het conflict alweer een nieuwe wending dreigt te krijgen.

Cruciale vraag was hoe lang de VS er nog in zouden slagen hun Turkse en hun Koerdische bondgenoten in de strijd tegen IS uit elkaars haren te houden? Die is eergisteren  beantwoord met: niet lang dus! En vooral aan wie de VS militaire ondersteuning zullen geven in toekomstige militaire operaties? Hmmm… En tenslotte wat de VS zouden doen als het toch tot een open conflict zou komen? Blijven vasthouden aan NAVO-bondgenoot Turkije – op wiens militaire basis in Incirlik Amerikaanse kernwapens liggen en die de VS gebruiken voor bombardementen op IS – en de Koerden daarbij voor de zoveelste keer in de geschiedenis het mes in de rug steken? Nog geen antwoord van de VS op dit moment … (21/10/16)

Ongetwijfeld worden de komende Amerikaanse presidentsverkiezingen ondertussen ook in het Midden-Oosten gevolgd. Clinton heeft er zich al tweemaal voorstander van getoond om de Syrische Koerden te bewapen voor het beleg op al-Raqqa. Trump, de favoriet van Rusland, heeft laten vallen dat hij “fan is van de Koerden”, maar maakte daarbij vooral pijnlijk duidelijk hoe weinig hij kent van de Koerdische situatie. Zo meende hij dat “het echt fantastisch zou zijn als Turkije en de Koerden samen tegen IS zouden vechten”. Eerder had hij ook al lovend gesproken over de gewezen Iraakse dictator Saddam Houssein, waarbij hij zei dat hij niet begreep waarom mensen zo “gek werden” omdat deze “een beetje gas had rond gegooid” (een referentie naar de gifgasaanval op Halabja in 1988 waarbij naar schatting 5000 Koerden omkwamen). Vraag is daarbij wel in hoeverre de Amerikaanse president veel verschil zal maken in het Syrië-beleid van de VS, dat moeilijk te volgen valt aangezien de VS zowel bepaalde jihadistische groepen, de pro-Koerdische SDF, als Turkije steunen, … wat moeilijk anders te interpreteren valt dan dat de VS of nog steeds uit zijn op het creëren van chaos met een regimewissel als einddoel, of dat ze maar wat aan het doen zijn, zonder duidelijke strategie. Het Amerikaanse beleid raakt hoe dan ook kant noch wal.

Daarnaast zijn ook de posities van Rusland en het Assad-regime momenteel een hoogst  onzekere factor voor de Koerden. Uiterst spannende tijden voor de Syrische Koerden dus! Zeker nu IS momenteel weggejaagd wordt uit Mosoel en zich aan het terugtrekken is richting al-Raqqa…

 

Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Kristel Cuvelier is stafmedewerker bij het Koerdisch Instituut.

UPDATES BIJ DIT ARTIKEL

Interessante update 1 (22/10/16): Het Koerdische dorpje Hassadjek, ten noordoosten van Aleppo (Syrië), waarvan Rusland België beschuldigt het op dinsdag 18/10 gebombardeerd te hebben, is dezelfde plaats als waar het Turkse leger woensdag 19/10 pro-Koerdische stellingen gebombardeerd heeft. Enkele uren na de bewuste (zogezegd Belgische) bombardementen zou de mededeling gekomen zijn dat de Syrische Democratische Krachten (SDF) Hassadjek veroverd hebben op de Islamitische Staat (IS). De dag erna, woensdag 19/10 bombardeerden Turkse vliegtuigen verschillende pro-Koerdische stellingen in de omgeving van Hassadjek (waaronder de nabijgelegen dorpen Um al-Housh en Um al-Qura). Bombardementen die ondertussen nog steeds doorgaan … Het Koerdisch Instituut vzw probeert na te gaan wat er nu precies gebeurd is in Hassadjek. (25/10/16) Volgens Koerdische bronnen ter plaatse zou een coalitievliegtuig ‘per ongeluk’ pro-Koerdische stellingen gebombardeerd hebben …

Verontrustende update 2 (22/10/16): Volgens onbevestigde berichten op sociale media zouden 9 Turkse tanks deze ochtend vanuit Hatay Idlib zijn binnengetrokken met de bedoeling de YPG in Afrin aan te vallen … (25/10/16)

Andere interessante update 3 (22/10/16): Twee door Turkije gesteunde jihadistische milities – Nour al-Din Zinki en Faylaq al-Sham (Sham Legioen, de zogezegd gematigde islamisten die eveneens behoren tot de door Ahrar al-Sham en het voormalige al-Nusra Front gedomineerde coalitie Jaish al-Fatah/Army of Conquest) – hebben ondertussen op sociale media verklaard dat het hun bedoeling is ten strijde te trekken tegen het regeringsleger in de stad Aleppo. Of hoe volgens hen Fase 4 van de Turkse operatie Eufraat-Schild eigenlijk bedoeld is om hun jihadistische medestanders (van onder meer Ahrar al-Sham en het voormalige al-Nusra Front) in het zwaar belegerde oosten van Aleppo te gaan helpen …

Update 4 (25/10/16): Ondertussen hebben de door Turkije gesteunde milities zich blijkbaar omgekeerd en proberen ze nu toch eerst door te stoten naar al-Bab. Ze vechten nu dus terug tegen IS in plaats van tegen de SDF, die zich stevig verdedigen in Tel Rifaat. De Turkse luchtmacht heeft wel nog bombardementen uitgevoerd op Tel Rifaat. De laatste dagen leek het er even op dat de oorlog in Syrië snel verder zou escaleren, maar blijkbaar gaat Turkije momenteel toch niet onmiddellijk voor een grootscheepse en rechtstreekse aanval op de pro-Koerdische stellingen… Internationale druk?