Onze delegatie, die voor de eerste keer kennismaakt met de Koerdische kwestie maar ervaring heeft met politiek en mensenrechten en vergezeld wordt door een jonge Koerdische uit Antwerpen, vraagt zich af wat er ons te wachten staat. Aangezien Turkije geen officiële waarnemers toeliet is het maar de vraag hoe we ontvangen zullen worden en in hoeverre we effectief toegelaten zullen worden om de verkiezingen te controleren.
In de luchthaven van Istanboel wordt het Koerdische lid van onze delegatie al aan een klein kruisverhoor onderworpen. De douanebeambte wilt weten wie we zijn, wat we komen en of zij en haar ouders Turken zijn. In het vliegtuig naar Diyarbakir is zij geëmotioneerd en opgewonden; eindelijk zal ze Diyarbakir zien, de stad waar ze zoveel over gehoord heeft en op de Koerdische televisie gezien heeft tijdens de Newroz-viering.
‘S Avonds komen we aan in één van de vele appartementssites die D. rijk is. Gelukkig is het onthaal hier warmer. We worden ontvangen door enkele DTP-leden, die in het midden van de verkiezingsrace de buitenlandse waarnemers de weg wijzen en accomoderen. En dan gaat het licht uit… letterlijk. In de vele appartementenblokken op de site vallen de elektriciteit en het stromend water uit met uitzondering van een vijftal appartementen. Volgens onze gastheren zijn dat de woningen van de Turkse militairen, die voor zulke noodgevallen beschikken over generators?
De volgende dag krijgen we de stad in daglicht te zien. Het eerste wat opvalt zijn de vele satellietschotels op de balkonnen. Het typische tafereel in plaatsen waar de bevolking zijn gading niet vind in het officiële aanbod van televisiekanalen. Niet verwonderlijk, aangezien onafhankelijke Koerdische televisiekanalen nog steeds verboden zijn in Turkije. Noodgedwongen zend Roj-Tv uit vanuit Denemarken, dat hiervoor regelmatig onder druk wordt gezet door de Turken. Hoewel die onlangs hun eigen Koerdische kanaal toevoegden aan het officiële aanbod, worden nieuwsmedia die door de Koerden zelf opgericht werden op allerlei manieren gesaboteerd. Benieuwd of Roj-Tv bij het benoemen van de Deen Rasmussen als secretaris-generaal van de Navo niet als pasmunt werd gebruikt…
We begeven ons naar het hoofdkwartier van de DTP. Hier komen de andere Europese waarnemers samen. Parlementsleden vertellen dat de verkiezingen een voortzetting kunnen betekenen van de eerste ervaring die de Turkse Koerden opdeden met zelfbestuur. De vorige lokale verkiezingen zorgden er immers voor dat er voor het eerst een heel aantal Koerdische burgemeesters verkozen konden worden. Ook de AKP zet zwaar in op het Zuid-Oosten. Premier Erdogan begon een charmeoffensief door (ongestraft!) een aantal woorden Koerdisch te spreken in Diyarbakir en lokale mandatarissen zetten vooral veel druk op Koerdische vrouwen door het uitdelen van huishoudartikelen.
Ten slotte krijgen we de boodschap mee dat de PKK uit is op een vredevolle beëindiging van het conflict, binnen de grenzen van de Turkse staat maar ook met grondwettelijke garanties voor de rechten van het Koerdische volk. Een boodschap die ons in Europa zelden bereikt tussen het geroep over terrorisme en separatisme door.
De volgende dag kunnen we aan de slag en worden we samen met andere Europese waarnemers op pad gestuurd naar verschillende kiesbureaus. Hoewel er in het centrum van Diyarbakir geen problemen verwacht worden blijft er toch een delegatie ter plaatse. In deze stad, waar een overwinning voor de DTP al zo goed als zeker is, is de sfeer rond de kiesbureaus bijna gemoedelijk. De aanwezigheid van politie en militairen is beperkt. Voor de stembureaus wordt rustig gekeuveld. Gaan stemmen is hier nog veel meer een gemeenschappelijke gebeurtenis als bij ons, waar het vaak snel binnen en buiten is op de verkiezingsdag. Mensen spreken ons aan en nodigen ons uit binnen een kijkje te gaan nemen. Buiten de rudimentaire voorzieningen in de stemlokalen en een aanzienlijk aantal mensen dat geholpen moet worden bij het stemmen omdat ze moeilijk kunnen lezen en schrijven verloopt alles rustig.
Zo rustig, dat ik mij bij het weerzien met mijn collega’s bijna schuldig voel als ze vertellen over de toestanden die zij buiten de grote stad te zien kregen. Kieslijsten die langs geen kanten kloppen, gewapende soldaten in de stemlokalen, gevechten… Terug in het hoofdkwartier beginnen rond een uur of vijf de eerste berichten binnen te komen over schietpartijen. In totaal vallen er die dag zes doden en meer dan vijftig gewonden. Dit gegeven maakt dat wij ons zeer grote vraagtekens stellen bij het feit dat de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa er bij Turkije niet op heeft aangedrongen om een delegatie van officiële waarnemers te ontvangen. Sterker nog, het OVSE liet ons weten dat deze delegaties enkel op uitnodiging kunnen komen van het land dat de verkiezingen organiseert. Nochtans werd Rusland (ook geen lid van de EU) in 2007 sterk op de vingers getikt toen zij niet genoeg waarnemers toelieten bij hun verkiezingen. Zelfs de Verenigde Staten spraken toen schande over het gebrek aan democratie. Blijkbaar geldt deze kritiek niet voor Turkije, die een lidmaatschap bij de EU ambieert…
Ondanks deze strubbelingen wordt de uiteindelijke overwinning van de DTP in Turks Koerdistan zeer uitbundig gevierd. Vanuit ons raam in het DTP-gebouw zien we duizenden mensen feestvieren en dansen. Terwijl jong en oud, rijk en arm zich overgeeft aan typisch Koerdische rondedansen brengen ze hun groet uit aan Imrali, het eiland waar PKK-leider Abdullah Ocalan sinds tien jaar in eenzame opsluiting zit. Het is overduidelijk dat een stem voor de DTP voor dit volk ook een kreet is voor de vrijlating van Ocalan, die ondanks alles met het begin van zijn strijd in de jaren zeventig deze woelige eerste stappen naar zelfbestuur, bewustwording en politiek beslissingsrecht van de Koerden mee mogelijk maakte.
Nina Henkens
Beweging voor Kinderen zonder Papieren
Stafmedewerker
Kasteelstraat 4
9100 Sint-Niklaas
0487/31.95.64
fax:03 777 97 76
www.kzp.be
