Wat vind u als Koerd van een mogelijke toetreding van Turkije tot de Europese Unie?
Derwich M. Ferho: Principeel ben ik voorstander van het lidmaatschap van Turkije in de EU, maar ik heb wel een probleem. Men start de onderhandelingen onder zeer veel voorwaarden. De Turkse staat, de Turkse regering, de Turkse autoriteiten beweren van geen voorwaarden te weten. Ik heb er dus mijn vragen bij. Voor mij moet Turkije eerst voldoen aan de criteria van Kopenhagen. Niet in theorie maar ook in de praktijk. Niet de staat die we zien moet voldoen, ook niet de wetten die ze aan het aanpassen zijn. Er zijn bepaalde theoretische veranderingen en beloftes, maar in de praktijk verloopt niets normaal. De reële staat moet veranderen.
Er is dus een grote discrepantie tussen de theorie en de praktijk?
Derwich M. Ferho: Iedereen weet dat er in Turkije twee staten zijn. De zichtbare staat, die we nu zien en waarmee men onderhandelt, maar er is ook de reële staat zoals kardinaal Danneels die noemt. Daar moet heel wat veranderen. Op het vlak van de mensenrechten is het slecht gesteld. Ik geef een voorbeeld: de vrije meningsuiting. Turkije zegt dat alles in orde is. Dat is niet waar. Vier Koerdische parlementsleden die tien jaar in de gevangenis gezeten hebben worden vrijgelaten.
De Franse krant Libération heeft het over ‘de Koerdische troef van Ankara om de EU te verleiden:’ … Een charme-operatie dus. Turkije zou nu ook onderwijs in het Koerdisch toelaten…
Derwich M. Ferho: Ha ja, maar dat is nog altijd niet toegelaten. Er is geen Koerdisch onderwijs. Er zijn enkele privé-initiatieven die nog altijd heel veel moeilijkheden ondervinden. Er zijn maar twee steden waar onderwijs in het Koerdisch mag worden georganiseerd. Mensen die privé-initiatieven nemen hebben om de week nieuwe processen aan hun been. Het Koerdisch onderwijs is er dus nog niet, helemaal niet. In de Turkse grondwet staat nog altijd dat het onderwijs enkel in het Turks mag gebeuren. Je mag wel lokale dialecten gebruiken: Die dialecten zijn natuurlijk andere talen van andere volkeren. Je mag die dialecten, zeg maar talen, wel gebruiken, maar niet in het onderwijs. Er is geen ander onderwijs dan in het Turks. Als iemand een concert organiseert in het Koerdische regio worden de organisatoren de dag erna voor enkele dagen of weken in voorhechtenis genomen. Dat soort zaken vind ik nog altijd misdadig. Er zijn ook mee dan drie miljoen Koerden die in Turkije leven als vluchtelingen.
U bedoelt Koerden die buiten Koerdistan leven?
Derwich M. Ferho: Ja, dat zijn Koerden die door het leger uit Koerdistan geplukt werden, zogezegd omdat ze zouden verleend hebben aan de guerillero’s van de PKK. Die werden gedwongen te verhuizen naar het westen van Turkije. Jaren al vragen die mensen om terug te keren naar hun dorpen. Dat wordt niet toegelaten. Eerst was het de staat zelf die dat niet toeliet, nu zijn het de zgn. dorpswachters, 90.000 dorpswachters die nog altijd actief zijn en alles in handen hebben, alles te zeggen hebben. Zij blokkeren alle wegen voor de terugkeer van die vluchtelingen. Voor mij is Turkije nog altijd niet verbeterd, op enkele theoretische veranderingen na.
Voor ons in het westen staat het Turkse leger garant voor de scheiding van kerk en staat in Turkije. Veel westerlingen denken dat het leger een positieve invloed uitoefent, bijvoorbeeld tegenover het islamfundamentalisme.
Derwich M. Ferho: Het is niet waar dat het leger de vooruitgang van het fundamentalisme in Turkije blokkeert. Zij hebben jaren geleden hun totale steun verleend aan Recep Erdogan en zijn partij. Zij hebben zijn partij aan de macht gebracht.
Hij kreeg ook de steun van de Amerikanen…
Derwich M. Ferho: Inderdaad, ook met de steun van de Amerikanen. De andere partijen waren volledig geblokkeerd. De traditionele partijen konen niet meer voldoen aan de eisen van het leger en van de Amerikanen. Er waren heel wat problemen in Turkije, zowel maatschappelijk als economisch, en dan heb je nog de Koerdische kwestie. Met de hulp van de islam heeft men geprobeerd alle problemen een beetje toom te houden. Het leger, dat zogezegd de beschermer is van de lekenstaat, dat leger is agressief, dat leger heeft alles te zeggen op politiek vlak, op maatschappelijk vak, … Dat leger doet multinationale investeringen. In het land zelf, maar ook in het buitenland o.a. in Amerika. Renault bijvoorbeeld staat onder controle van het leger. Renault is van België met het geld van het Turkse leger naar ginder gelokt. Op TV-debatten komen de generaals van dat leger met hun donkere brillen vertellen dat Turkije een democratie is maar dat zij onder geen enkel beding een eventueel separatisme zullen dulden. En met separatisme bedoelen ze natuurlijk de Koerdische kwestie. Alles wat met de Koerden te maken heeft is volgens hen separatisme. En een land dat tussen nu en vijftien jaar lid wil worden van de EU is nog altijd agressief, in het binnenland en in het buitenland.
Wat bedoelt u daar precies mee?
Derwich M. Ferho: Ze zitten met tussen de 50.000 en 75.000 manschappen in Irak. Niet Irak heeft hen gevraagd, en ook niet de Koerdische regionale regering, ze zijn er gewoon en iedereen moet met die situatie leven.
Waarom denkt u dat de Verenigde Staten er zo op aandringen dat Turkije lid zou worden van de EU?
Derwich M. Ferho: Natuurlijk voor hun eigen belangen. Economische belangen, maar ik denk dat het vooral om de militaire macht van Turkije gaat. De militaire macht van Turkije is een van de grootste binnen de NAVO zelf, en de Turken stonden altijd als soldaat paraat voor de Amerikanen.
En toch bent u voorstander van het EU-lidmaatschap van Turkije?
Derwich M. Ferho: Ik ben voorstander van het EU-lidmaatschap van Turkije, op voorwaarde dat aan alle criteria voldaan wordt. Dus ben ik er radicaal tegen als men nu zegt: we gaan starten met onderhandelingen, en dan zullen we wel zien of alles in orde komt.
De EU is geen garantie voor democratie of vrije meningsuiting. Kijk maar naar wat in Spanje gebeurt: daar worden net zoals in Turkije kranten, politieke verenigingen en partijen verboden.
Derwich M. Ferho: Juist daarom. In Turkije moet alles eerst in orde zijn. Radicaal, in theorie maar ook in de praktijk. Dan mag Turkije lid worden, niet eerder.
Maar daar zijn we ver van af: Koerdische partijen worden gecriminaliseerd en verboden, op cultureel vlak gaat het maar niet echt vooruit… Wat zijn dan de perspectieven?
Derwich M. Ferho: De Turkse staat moet goed nadenken en de weg naar de volledige vrijheid openen. Er moet vrijheid van meningsuiting komen, de situatie in de gevangenissen moet verbeteren. Wekelijks sterven er een of twee personen in de gevangenissen, omdat ze ooit iets gezegd hebben dat niet naar de zin is van de Turkse staat. Het onderwijs moet volledig vrij zijn, niet alleen het Koerdische onderwijs maar ook in andere talen. Waarom niet in het Armeens? Er leven ook Armeniërs in Turkije, en zij hebben niets met de Turken of de Koerden te maken. Voor mij mag Turkije een geheel blijven, maar dan op voorwaarde dat alle volkeren aan hun trekken komen.
U bent dus een soort federalist?
Derwich M. Ferho: Je kan dat federalisme of confederalisme noemen of een geregionaliseerd groter geheel waarbij niet alle toelatingen van een centrale overheid moeten komen. Waarbij elke regio, elk volk beschikt over zijn eigen gezagsniveau.
Eén van de argumenten van tegenstanders van Turkije in de EU is de groeiende invloed van de islam. Maar ik neem aan dat dit niet uw probleem is…
Derwich M. Ferho: Ik heb wél een probleem met de islam zeg. Toen ik nog in Koerdistan zelf was streed ik tegen het islamitisch fundamentalisme. Ik was links georiënteerd, en nu ik in Europa ben, ben ik nog altijd links georiënteerd. En nog altijd vecht ik tegen het islamitisch fundamentalisme. Maar ik heel wat kaderleden van linkse partijen hier en in Turkije, vooral sociaal-democraten, zijn enkel in theorie tegen het fundamentalisme. Zij vinden dat godsdienst opium is. Maar nu nemen ze dat fundamentalisme erbij als factor tegen het westers imperialisme. Dat kan ik niet begrijpen. In Turkije hebben we altijd al het fundamentalisme gekend. In theorie is er scheiding van godsdienst en staat, mar in de praktijk, op straat, in het reële leven was en is dat niet zo. Het is waar dat de religieuze leiders, de imams, de sjeiks, niet veel te zeggen hebben op staatsvlak, maar in het dagelijks leven van zeventig tot tachtig miljoen mensen hebben zij wel enorm veel te zeggen, en bepalen zij vaak het leven. In werkelijkheid is Turkije helemaal geen lekenstaat. Als die 80 miljoen binnenkomen in de Europese Unie, dan mag men zeker geen financiële middelen geven aan de Turkse staat, maar wel aan instellingen, scholen en ngo’s om op sociaal, economisch en cultureel vlak een niet-fundamentalistische maatschappij uit te bouwen. De islam zoals hij er nu is in Turkije is veel erger dan 15, 20 jaar geleden, en zal niet beter zijn binnen 10 jaar.
Hoe verklaar je dat dan?
Derwich M. Ferho: In Turkije heeft men altijd de panturkistische islamitische ideologie gehad. Staatsnationalisme dus, gepaard gaande met de islam. Er is sinds tachtig jaar altijd maar meer islamering. Dat komt goed uit voor de machthebbers. Het leger wil niet echt dat de islam verzwakt. Zij zijn aan de macht en dat moet ook zo blijven. De panturkisten en de islamisten zijn nooit tegen het leger geweest. De pantukistische islamitische beweging van Fethullah Gulen is niet actief in Turkije, maar ook daarbuiten. In Brussel hebben ze een schooltje geopend. Overal in de wereld en vooral in staten met Turken hebben ze scholen, onderwijsinstellingen op hoger niveau, waaronder drie universiteiten. Ze hebben basissen in Azerbeidjan en Rusland. Ze zijn zeer goed georganiseerd, in een soort prisma-structuur. Ze dromen van een grote, sterke, Turkse islamitische staat. Ze onderscheiden zich wel van de Grijze Wolven: die zijn puur nationalistisch en fascistisch. Gulen daarentegen werkt zeer goed samen, met de Europese instellingen en met de Amerikanen. Hij milt op de intellectuelen.
Die Vlaams-Turkse school in Schaarbeek…
Derwich M. Ferho: … dat is één van die scholen, ja. Ze hebben enorm veel middelen. Waar die vandaan komen, dat weet ik niet, maar ik denk dat er heel wat steun komt van middenstand en rijke Turken.
Christian DUTOIT, hoofdredateur Meervoud
