Het Taksim plein in Istanboel, vol met demonstranten (Foto: Europeans against the political system / Riadh Alamadar)
Vandaag kreeg ik talloze e-mails van vrienden en kennissen met vragen over wat er gaande is in Istanboel en andere Turkse steden. Kan ik kort over zijn: lees wat ik de laatste twee jaar over Turkije heb geschreven op deze website en er ontstaat een aardig beeld. Want natuurlijk gaat het niet alleen over die fraaie bomen in het laatste stukje groen dat het centrum van Istanboel nog rijk is.
Ik noem maar een aantal zaken: duizenden studenten in gevangenissen die niets meer op hun geweten hebben dan protest tegen het beleid van de regering. Journalisten die beperkt worden in hun werk omdat hen arrestatie boven het hoofd hangt wanneer ze iets schrijven dat de regering niet bevalt.
Om maar te zwijgen over de honderden militairen, politici, vakbondswerkers en linkse activisten die op de meest vage gronden gevangen worden gehouden omdat ze volgens de fantasieën van aanklagers voornemens zouden zijn een staatsgreep te plegen.
Verder is er de voortdurende drang van de regerende Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) om in te grijpen binnen de persoonlijke levenssfeer van de bevolking, en daarnaast vooral ook het sektarisch geïnspireerde beleid ten aanzien van de situatie in Syrië.
Met inbegrip van de talloze aanwijzingen dat de overheid vooraf wist over plannen van radicale moslims in Syrië tot een aanslag in het nabij de Syrische grens gelegen stadje Reyhanli. Tja, dat dergelijke zaken tot concrete onvrede leiden laat zich raden.
Maar hoe dan ook, de directe aanleiding is dus het voornemen van de absolute heerser premier Erdogan om een gigantisch winkelcentrum te bouwen in het hart van Beyoglu, het culturele centrum van Istanboel. Alsof er nog niet genoeg winkelcentra in die stad zijn. Je breekt er bijkans je nek over. Er zijn er zoveel dat je er op een doordeweekse dag bijna niemand ziet.
Als er weer eens een geopend wordt is het een beetje bezienswaardigheid in het weekend. Maar daarna is het er vrijwel uitgestorven. Logisch, de Turken kunnen hun lira’s maar eenmaal uitgeven. Een conclusie is dat de AKP verontrustend verslaafd is aan kapitalistische symbolen en verder aan vrijwel iedere rationele overweging voorbijgaat.
Maar het probleem ligt dieper, veel dieper. Want terwijl de helft van de Turkse bevolking al onpasselijk wordt bij het horen van de naam van premier Erdogan en zijn plannen, draagt de religieus bevlogen rest hem als een sultan of kalief op handen. Ik twijfel er niet over dat zijn medestanders de inzet van chemische wapens door de politie tegen demonstranten voor lief nemen en hem desondanks nog altijd als een goede moslim beschouwen.
Ik acht het zelfs waarschijnlijk dat zij hem zullen steunen wanneer hij nog veel verder gaat bij het onderdrukken van de nu wel erg massale opstand tegen zijn beleid. Deze gepolariseerde verhouding tussen het liberale en het conservatieve deel van de bevolking is de kern van het probleem waar Turkije nu meer dan wat dan ook mee worstelt. Het benadrukt de twee werelden waar dit land uit bestaat.
Peter Edel
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/06/01/grote-onrust-in-turkije-geheel-verklaarbaar
