‘Het zijn andere tijden nu’, zegt Etyen Mahcupyan, terwijl hij met schuine ogen het nieuws op de televisie blijft volgen. Mahcupyan zit op de stoel waar jarenlang Hrant Dink zat, de Armeense journalist die twee jaar geleden vermoord werd. ‘Er wordt een schoonmaak gehouden in Turkije. Mensen gooien hun wapens weg. Politie vindt op straat weggegooide kogels en bommen. Niet zo lang geleden waren de bezitters van die wapens de baas in het land.’
Sinds de moord op Dink, die hoofdredacteur was van de Armeense krant Agos, is de sfeer omgeslagen. Meer dan honderdduizend mensen woonden de begrafenis van de Armeense intellectueel bij en eisten een einde aan de lange reeks van politieke moorden.
Niet lang daarna ging het Openbaar Ministerie aan de slag: om de paar maanden vond een nieuwe arrestatiegolf plaats. Het resultaat van operatie-Ergenekon is dat tientallen mannen gearresteerd zijn: voornamelijk legerofficieren, generaals buiten dienst, politici en zakenmannen.
Mannen die bij de jongste arrestatiegolf in de stad Sivas werden aangehouden, hebben bij hun verhoren toegegeven dat ze plannen maakten om vooraanstaande Armeniërs te vermoorden. Zonder die arrestaties was Mahcupyan misschien ook het doelwit geweest van een aanslag. ‘Niet alleen omdat ik een Armeniër ben. We hebben in dit land een lange traditie aan politieke moorden. Er zijn tientallen Turkse schrijvers vermoord omdat ze dwarse meningen hadden.’
De laatste ontwikkelingen stemmen hem enigszins gerust. ‘We beleven iets waarvan we niet hadden kunnen dromen. De officier van justitie lijkt serieus werk te maken van het onderzoek naar de bendes binnen de staat. En al heel snel zie je wat dat oplevert. Het is werkelijk schokkend hoeveel wapens onder de grond begraven zijn. En in zoveel steden. Ik vraag me af wat die mensen allemaal van plan waren met die wapens. Als deze operatie eerder was begonnen, was Hrant waarschijnlijk nog in leven.’
Wat de wapenbezitters van plan waren, is niet helemaal te achterhalen. Maar wat ze in het verleden hebben gedaan met hun wapens, is ongeveer bekend.
Volgens schattingen zijn sinds de jaren negentig meer dan 15.000 mensen vermoord door leden van de ‘diepe staat’. Vooral Koerden zijn slachtoffer geworden van de verschrikkingen van veiligheidsmensen die aan het moorden sloegen, al dan niet met heimelijke steun van voormalige regeringen en van de legertop.
Aan de andere kant van de telefoonlijn hangt Sezgin Tanrikulu, advocaat en vertegenwoordiger van de Stichting voor Mensenrechten in de Koerdische stad Diyarbakir. Hij kent enkele van de gearresteerde militairen. ‘Ze waren verantwoordelijk voor de verschrikkingen hier’, zegt Tanrikulu. Volgens de advocaat groeit bij elke nieuwe arrestatie de hoop van de nabestaanden dat ze ooit de lijken van de slachtoffers kunnen vinden. Tanrikulu: ‘Mensen melden zich nu bij de rechtbanken en willen dat de dossiers van de verdwenen familieleden opnieuw geopend worden.’
Maar niet iedereen is zo opgezet met operatie-Ergenekon. Volgens de tegenstanders gaat het om niet meer dan een middel voor de regerende AK Partij om de oppositie monddood te maken.
‘De AKP probeert de seculiere republiek van Kemal Atatürk kapot te maken’, verklaarde Deniz Baykal, leider van de Republikeinse Volkspartij. Volgens hem heeft Turkije te maken met het ‘AK Partij-fascisme’. ‘Al die mensen die gearresteerd en beschuldigd worden, zijn goede kemalisten die het gedachtegoed van Atatürk in leven willen houden. Ze gooien professoren en schrijvers in de gevangenis die niets te maken kunnen hebben met bendes.’
De beschuldiging van het gerecht luidt dat de bekende kemalisten plannen hebben gesmeed om een staatsgreep te plegen: samen met het leger zouden ze chaos hebben willen helpen creëren, om het leger uiteindelijk een voorwendsel te geven om een coup te plegen en de AKP af te zetten.
Een deel van de Turken vindt dat Turkije zijn darmen aan het verschonen is. Anderen leggen dit alles uit als ‘de’ grote stap van de AK Partij om het seculiere systeem te vervangen door een islamrepubliek. Maar feit is dat de legertop, die zich altijd actief mengde in de politiek, zich opvallend stil houdt.
‘De generaals houden zich gedeisd omdat ze hebben gezien dat hun gepensioneerde collega’s gearresteerd zijn en nog steeds in de gevangenis zitten. Dat is een primeur voor Turkije’, zegt Etyen Mahcupyan. ‘Ook hoge generaals willen genieten van hun pensioen en zijn niet happig om dit op het spel te zetten.’
Erdal Balci, vrijdag 30 januari 2009
http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=EQ25QCLF&ref=krantenkoppen
