BRUSSEL – Met de Lucernacolleges heeft de Turkse Gülenbeweging al een plaatsje in ons secundair onderwijs veroverd. Nu maakt ze de overstap naar het hoger onderwijs, via de ‘Fethullah Gülen leerstoel voor interculturele studies’. Wereldwijd ligt de beweging onder vuur.
‘Dit is een leerstoel zoals een andere.’ Emmanuel Gerard, decaan van de faculteit Sociale Wetenschappen, ziet geen graten in dit initiatief, dat vanavond aan de KU Leuven wordt voorgesteld. ‘Zoals een bedrijf in de farmaceutische wetenschappen geld geeft om een bepaalde aandoening of geneesmiddelen te onderzoeken, zo vraagt ook hier de geldschieter om onderzoek te doen naar een bepaald onderwerp, in dit geval interculturaliteit. De inhoud daarentegen bepalen de onderzoekers in alle vrijheid, en ze werken volledig volgens de academische standaarden.’

Het ‘Intercultural Dialogue Platform’ (IDP) betaalt de Leuvense universiteit voor deze ‘Fethullah Gülen leerstoel voor interculturele studies’, genoemd naar haar geestelijke leider. Ze heeft geld veil voor drie of vier onderzoekers om een doctoraat te maken — een doctoraat neemt normaal gezien tussen de vier en zes jaar tijd in beslag.

Dit IDP is de belangrijkste vertegenwoordiger van de Gülenbeweging in ons land. Zij heeft Johan Leman, hoogleraar antropologie, gevraagd om de leerstoel te coördineren — hij is ook bekend als oprichter van het centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding in ons land.

Lang niet iedereen vindt deze leerstoel, die vanavond officieel wordt voorgesteld, even onschuldig. ‘Het stoort me dat de KU Leuven hierdoor legitimiteit aan de Gülenbeweging geeft’, zegt Orhan Agirdag. Hij is onderwijssocioloog aan de Gentse universiteit en maakt deel uit van de onderzoeksgroep die culturele diversiteit behandelt.

‘Ik heb vooral problemen met de Lucernacolleges, de middelbare scholen van de beweging in ons land’, zegt hij. ‘Deze scholen zijn louter gericht op de Turkse middenklasse. Waarom maken ze geen onderwijssysteem dat ook de meest achtergestelde allochtonen helpt? En dan is er ook de coaching voor leerlingen na schooltijd. Op zich is het goed dat de leerlingen opgevolgd worden, maar ik betreur dat daar een politieke agenda achter zit. Jongeren worden er gedoceerd over Fethullah Gülen, met de bedoeling een ‘eigen’ maatschappelijke elite te creëren.’

Evolutietheorie ligt moeilijk

Over de achtergrond en de doelstellingen van de internationale Gülenbeweging is weinig bekend. Wat vaststaat is dat ze wereldwijd miljoenen (Turkse) aanhangers heeft, dat Fethullah Gülen de geestelijke leider is (zie ook hiernaast) en dat ze veel belang hecht aan onderwijs. Maar verder is er geen objectieve informatie. Voorstanders hebben het over een religieuze beweging die Turkse jongeren via onderwijs en wetenschap wil emanciperen. Tegenstanders zien in de Gülenbeweging een indoctrinatiemachine die een islamitische Turkse staat voor ogen heeft.

In Nederland is de zoektocht naar de waarheid achter deze polemiek twee jaar geleden begonnen, naar aanleiding van een kritische televisiereportage van Nova. Als reactie daarop heeft de Nederlandse regering een rapport besteld dat de Gülenbeweging zou doorlichten. Martin van Bruinessen, hoogleraar antropologie aan de Universiteit Utrecht, is daar nu mee klaar. Volgende week donderdag wordt het in de Tweede Kamer besproken.

Al is het rapport volgens de auteur zelf onvolledig. De hoogleraar schrijft dat ‘de beweging een zorgvuldig stilzwijgen over de interne organisatie bewaart’. Over de structuren en de leiding doet hij geen uitspraken. Inhoudelijk omschrijft hij de beweging als een ‘specifieke Turkse vorm van religiositeit gepaard aan Turks nationalisme’.

Van Bruinessen heeft het over de twee gezichten van de Gülenbeweging. ‘De aanhangers beschouwen de begrippen ‘tolerantie’ en ‘dialoog’ als typerend voor de eigen levenshouding’, schrijft hij enerzijds. Daar sluit bij aan dat de aanhangers met de beide voeten in de echte wereld staan: succesvolle zakenmannen zijn een rolmodel, en de dialoog met andere godsdiensten staat voorop.

Anderzijds ‘vertoont de beweging intern een minder open gezicht’, aldus van Bruinessen in zijn rapport. In een interview met het Nederlandse blad Binnenlandse Bestuur verduidelijkt hij deze vaststelling: ‘Mannen zijn de baas binnen de organisatie, en in de private sfeer is er een strikte scheiding tussen het mannen- en vrouwendomein. Een man zal een vrouw nooit recht in de ogen kijken, omdat hij niet seksueel verleid wil worden. Seks is sowieso een moeilijk onderwerp. Homoseksualiteit is verboden, euthanasie is onaanvaardbaar. En ze verwerpen de evolutieleer.’

De evolutietheorie is een heikel punt in de Gülenbeweging. Dat was ook al te lezen in de informatie die De Standaard vorig jaar bij de Staatsveiligheid heeft opgevraagd. Aanleiding was een artikel over de Lucernacolleges (‘Integratie- of gettoschool?’, DS 7 november 2009). De Staatsveiligheid stelde in een nota dat de Gülenbeweging ‘ook in ons land de voorbije jaren een steile opmars kende’. Over het Lucernacollege schreef ze: ‘Niets wijst erop dat binnen de scholen ‘fundamentalistjes’ gevormd worden. Anderzijds kunnen wel vragen gesteld worden bij de aandacht van de beweging voor het creationisme.’

In het artikel over de Lucernacolleges dat in november 2009 verscheen, werd ook geciteerd uit lesmateriaal dat tijdens de islamlessen werd gebruikt. Daarin stonden onder meer argumenten die de leerlingen konden gebruiken tegen mensen die hen van de evolutietheorie probeerden te ‘overtuigen’.

Ten slotte is er nog één argument dat de Gülenbeweging in ons land parten speelt. Volgens verschillende anonieme bronnen binnen de Turkse gemeenschap in Limburg, is er ook sprake van afpersing. Aanhangers van de Gülenbeweging zouden winkeliers en andere handelaars onder druk zetten om bepaalde diensten gratis te leveren (zie ook DS 7 november 2009).

No-nonsense leerstoel

Johan Leman, die namens de KU Leuven de leerstoel leidt, kent de kritieken, maar vindt die niet relevant. ‘Ik had wel verwacht dat er kritiek zou komen’, zegt hij. ‘Dat is altijd zo als je een initiatief neemt dat met de islam te maken heeft. Maar ik ga alleen voort op wat ik van Fethullah Gülen heb gelezen en gezien. En ik heb niks gezien dat me ongerust maakt. Veel heeft te maken met de interne discussie in Turkije.’

‘Ik wil dit no-nonsense aanpakken. De interculturele dialoog is voor de universiteit belangrijk. En in de plaats van altijd maar ‘over’ de anderen te schrijven en spreken, wil ik ‘met’ andere groepen spreken. Dit is een kans om dat waar te maken.’

‘Wat het creationisme betreft, wil ik de vergelijking met de katholieke Kerk maken’, antwoordt Leman op het probleem van de evolutietheorie. ‘Ik moet het toch ook niet eens zijn met bepaalde uitspraken van de paus en van aartsbisschop Léonard om een katholiek te zijn? Ik vind trouwens ook niet dat we met deze leerstoel legitimiteit geven aan deze beweging. Want dan zouden we aan veel bedrijven en andere geldschieters ook legitimiteit geven.’

Johan Leman zit al langer in de adviesraad van de Lucernacolleges — net zoals enkele andere academici en de liberale politici Marino Keulen en Sven Gatz. ‘Maar ze hebben mij gevraagd voor de leerstoel omdat ik al jaren rond de islam in Europa werk. Dat is precies het thema van de leerstoel.’

Reacties
Op 07 december 2010 omstreeks 13u54, zei Hubert V., Herzele:
En zo nestelen racisme en creationisme, onder de mom van interculturaliteit, na de secundaire scholen, zich ook in de universiteit. Of heeft Leman, die stoere verdediger van gelijke kansen en bestrijder van het racisme, het verontrustend rapport van Bruinessen niet gelezen ?
Op 07 december 2010 omstreeks 15u01, zei Milan P., Helchteren:
De duivel in schaapskleren heeft met een zak vol zilverlingen die naïeve westerlingen om de tuin geleid. De neus van de kameel is nu in de tent, als de eerste stap op het pad naar dhimmitude en bij uitbreiding de sharia. Want ja, daar staat Gülen voor, in Amerika en ook hier. Dat de laatste vrije kafir het licht maar laat branden, het doet er toch niet meer toe.
Op 07 december 2010 omstreeks 14u19, zei Peter Calluy, Boom:
Hier zou ik eens graag een reactie op horen van Professor wetenschapsfilosoof Johan Braeckman. Hij heeft een armzalige 200.000 euro gekregen om nu net dat creationisme als statisch religieus dogma weg te nemen uit de wetenschappelijke sferen. Ik refereer hier graag naar het debat met hem en Imam Taouil, weliswaar geen Turk, maar wel Belg. Hij benoemd in dit debat gebuisde binnenhuisarchitecten tot Professoren in de natuurkunde ed….. Dus dit KUL project binnen het kader van een kennismaatschappij in de spits van de wetenschappelijke wereld gaat ons eerder katapulteren naar de middenmoot in tegenstelling tot wat onder andere Professor Braeckman wil bewerkstelligen met zijn project namelijk, een grotere aanwezigheid allochtonen met moslimachtergrond in de ernstige wetenschappelijke wereld zoals de biologie ea….. en dan met Mr Leman aan het hoofd, zal evolutietheorie binnenkort misschien als vorm van racisme worden benoemd. Succes gewenst
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=6733APKM&word=Fethullah+G%c3%bclen

F
E
E
D

B
A
C
K