Het ‘Rojava-samenlevingsmodel’
Ontstaan
Toen de Syrische Burgeroorlog uitbrak in 2011 kozen de politieke leiders van de grootste Koerdische partij ervoor om de Koerdische regio’s uit het conflict te houden.
In de loop van de burgeroorlog trokken Syrische regeringstroepen zich terug uit drie Koerdische enclaves en gaven ze de controle aan zogenaamde volksbeschermingseenheden.
Deze eenheden maakten gebruik van het machtsvacuüm om een eigen samenlevingsmodel te introduceren.
ROJAVA
‘Rojava’ betekent ‘Westen’ in het Koerdisch en duidt bijgevolg op West-Koerdistan.
Rojava, of de Democratische Federatie van Noord-Syrië, bestaat sinds 2012. Het sociaal en intercultureel model van deze federatie is gebaseerd op Abdullah Öcalans ideeën over ‘de stateloze democratie’. De voormalige PKK-leider – die sinds 1999 gevangenzit op het Turks eiland Imrali – publiceerde boeken waarin hij een model uitwerkte gebaseerd op een democratische, ecologische en gendergelijke samenleving.
Het gebied kent een unieke culturele, etnische en religieuze diversiteit. Christenen (orthodox, katholiek en protestant), moslims, alevieten, yezidieten en ‘anders religieus geïnspireerde’ minderheden beoefenen ieder hun geloof zonder elkaar te discrimineren.
‘Het Sociaal Contract’
In het streven naar vrijheid, rechtvaardigheid, waardigheid en democratie en geleid door principes van gelijkheid en duurzaamheid van het milieu, komt er een grondwet; het ‘Handvest voor een Sociaal Contract’. Het Sociaal Contract is gebaseerd op wederzijds en vreedzaam samenleven en begrip tussen alle delen van de samenleving.
Dat moet gebeuren in een geest van verzoening, pluralisme en democratische participatie zodat iedereen zich vrij kan uitdrukken in het openbare leven.
Waarden en principes van het Rojava-model
DIVERSITEIT EN PLURALISME, als tegenwicht voor sektarisme
De concrete politieke, economische, culturele en ecologische problemen waarmee de bevolkingsgroepen te maken krijgen, behoeven een reële aanpak op een heel breed terrein van het maatschappelijk leven.
Zo is er de enorme diversiteit in Rojava. Er is gezocht naar praktische antwoorden die respect opbrengen voor het principe van het pluralisme als tegenwicht voor het sektarisme die sinds de Syrische oorlog in opmars is.
De Koerden, met hun verschillende talen en religies, zijn overigens zelf geen homogeen volk. Naast de ongeveer 65 procent Koerden en Yezidi leven er in Rojava ook nog Arabieren, Armeniërs, Assyriërs, Suryani’s, Turkmenen, Tsjetsjenen, Circassiërs en de Dom (verwant aan de Roma).
In essentie komt het erop neer dat inspraak en participatie van de hele bevolking centraal staat. Het basis-democratisch principe krijgt een vertaling langs een getrapt systeem van onderuit. Aan de basis liggen de wijk- en/of buurtraden, districten en regio’s (de nieuwe benaming voor de vroegere kantons).
Niet onbelangrijk is dat je op elk niveau raden hebt met de vertegenwoordigers van het volk (de assemblees), uitvoerende organen (het uitvoerend bestuur) en thematische commissies.
RADICALE DEMOCRATIE, iedereen heeft inspraak
JINEOLOGIE, gendergelijkheid en vrouwenrechten
‘Jineologie’ staat omschreven als ‘de wetenschap van vrouwen of vrouwenwetenschappen’. Meer concreet, de vrijheid van vrouwen bepaalt de mate van vrijheid van een samenleving.
Volgens het in 2016 hernieuwde Sociaal Contract vormt de vrijheid van vrouwen één van de drie pijlers. Vrouwen spelen een essentiële rol in alle sectoren van de samenleving. Zij bekleden belangrijke functies in de politiek, de economie, bij justitie en zelfs in defensie.
Wanneer het dus gaat over gendergelijkheid en vrouwenrechten kan men absoluut stellen dat het Rojava-model uniek en revolutionair is in vergelijking met alle aanpalende regimes in het Midden-Oosten. Daarom is het model voor deze regimes zó ongewenst.
Het Sociaal Contract bevat tal van principes die de natuurlijke rijkdommen en de economie ten dienste plaatsen van het volk. Volgens artikel 11 behoren water, land en natuurlijke rijkdommen tot het publieke eigendom. Het omarmt een ecologische industrie en een maatschappelijke economie.
De economie is een mix van particuliere en collectieve regelingen. De Democratische Federatie is dus niet tegen vrij ondernemerschap, maar is zich bewust van de noodzaak om in de eerste plaats ervoor te zorgen dat ze de samenleving dient, en in de tweede plaats om de schadelijke effecten van de conventionele vrije ondernemingeneconomie tegen te gaan, vooral met betrekking tot de ontwikkeling van monopolies.
DE SOCIALE ECONOMIE, die eerst en vooral de samenleving moet dienen
ECOLOGISCHE DUURZAAMHEID, een absolute prioriteit
Een van de hoogste prioriteiten is ecologische regeneratie en duurzaamheid, nagestreefd via collectivistische processen.
Het project ‘Make Rojava Green Again’ (nu de titel van een boek) heeft zich over de hele wereld verspreid en heeft meerdere vestigingen in verschillende landen.
Hoe moet het verder met Rojava?
Omgeven door autoritaire tot zelfs dictatoriale regimes is een emancipatiebeweging ontstaan en werd een democratische samenleving opgebouwd, en dat ondanks bijzonder moeilijke en zelfs onmenselijke omstandigheden: de Syrische Burgeroorlog, een jarenlange vreselijke strijd tegen Islamitische Staat, de Turkse invasie en bezetting van Noord-Syrië, voortdurende aanvallen vanwege jihadistische milities, sabotageacties en tenslotte de coronacrisis.
Een grote gemeenschappelijke deler van de staten in het Midden-Oosten wordt gekenmerkt door hiërarchische, antidemocratische samenlevingen. De neiging tot dictatuur, narcistisch machogedrag, cliëntelisme en corruptie is groot.
Dat is nu net het grote contrast met de Democratische Federatie van Noord-Syrië. Rojava stelt ‘het systeem’ in vraag, vandaar de hevige oppositie vanuit naburige landen in het Midden-Oosten.
In Rojava heeft men het aangedurfd niet alleen gangbare spelregels te wijzigen, maar zelfs te breken met ‘heilige huisjes’: de pure mannenmaatschappij, religieuze intolerantie, het onderdrukken van culturele beleving, verbod op het gebruik van- en onderwijs in- eigen taal, en een kapitalistische productiewijze om er slechts een aantal te noemen.
Vandaar de afwijzing en oppositie vanuit de naburige staten in het Midden-Oosten. Op steun of hulp van de grootmachten en Europa hoeft Rojava blijkbaar ook niet te rekenen.
STEUN AAN ROJAVA IS NOCHTANS ESSENTIEEL!
Hieronder een drietal citaten vanwege politieke analisten en journalisten.
In zijn Inleiding in het boek “Het Koerdisch Utopia” stelt Ludo De Brandander het als volgt:
“Nooit eerder was de politieke participatie en betrokkenheid van een bevolking zo groot. Het Sociaal Contract dat de constitutionele basis vormt van de Democratische Federatie van Noordelijk Syrië is een van de meest vooruitstrevende ter wereld. Er zijn dus grote stappen gezet. Stappen waar Europa, dat zich graag als de vaandeldrager ziet van de waarden van de verlichting en de mensenrechten, veel van kan leren.”
In “Das Modell Rojava” schreef Elke Dangeleit onder meer:
“De westerse waardengemeenschap – die nochtans borg zou moeten staan voor de rechtsstaat, democratie, mensenrechten, vrouwenemancipatie en vrijheid van geloof – schaadt haar eigen waarden door het Rojava-experiment eerder te voorkomen dan te steunen. Het geeft meer dan een indruk dat de westerse wereld op die manier de dictatoriale staten van het Midden-Oosten ondersteunt.”
Ted Trainer, vooral bekend als academicus en economist, startte zijn artikel over Rojava (“Kurdist Rojava: A Social Model for our Future”) als volgt:
”Ondanks verschrikkelijk moeilijke omstandigheden bouwen de Koerden in de regio Rojava aan een samenleving die totaal verschilt van de Midden-Oosterse norm. Zeer weinig mensen begrijpen dat dit het soort model is dat we allemaal moeten aannemen als we een duurzame en rechtvaardige wereld willen bereiken.”
