De Turkse staat, de Turkse regering, de Turkse autoriteiten beweren van geen voorwaarden te weten. Ik heb er dus mijn vragen bij. Voor mij moet Turkije eerst voldoen aan de criteria van Kopenhagen. Niet in theorie maar ook in de praktijk. Niet de staat die we zien moet voldoen, ook niet de wetten die ze aan het aanpassen zijn. Er zijn bepaalde theoretische veranderingen en beloftes, maar in de praktijk verloopt niets normaal. De reële staat moet veranderen.
Er is dus een grote discrepantie tussen de theorie en de praktijk?
Derwich M. Ferho: Iedereen weet dat er in Turkije twee staten zijn. De zichtbare
staat, die we nu zien en waarmee men onderhandelt, maar er is ook de reële
staat zoals kardinaal Danneels die noemt. Daar moet heel wat veranderen. Op het
vlak van de mensenrechten is het slecht gesteld. Ik geef een voorbeeld: de vrije
meningsuiting. Turkije zegt dat alles in orde is. Dat is niet waar. Vier
Koerdische parlementsleden die tien jaar in de gevangenis gezeten hebben worden
vrijgelaten.
De Franse krant Libération heeft het over ‘de Koerdische troef van Ankara om
de EU te verleiden:’ … Een charme-operatie dus. Turkije zou nu ook onderwijs
in het Koerdisch toelaten…
Derwich M. Ferho: Ha ja, maar dat is nog altijd niet toegelaten. Er is geen
Koerdisch onderwijs. Er zijn enkele privé-initiatieven die nog altijd heel veel
moeilijkheden ondervinden. Er zijn maar twee steden waar onderwijs in het
Koerdisch mag worden georganiseerd. Mensen die privé-initiatieven nemen hebben
om de week nieuwe processen aan hun been. Het Koerdisch onderwijs is er dus nog
niet, helemaal niet. In de Turkse grondwet staat nog altijd dat het onderwijs
enkel in het Turks mag gebeuren. Je mag wel lokale dialecten gebruiken: Die
dialecten zijn natuurlijk andere talen van andere volkeren. Je mag die
dialecten, zeg maar talen, wel gebruiken, maar niet in het onderwijs. Er is geen
ander onderwijs dan in het Turks. Als iemand een concert organiseert in het
Koerdische regio worden de organisatoren de dag erna voor enkele dagen of weken
in voorhechtenis genomen. Dat soort zaken vind ik nog altijd misdadig. Er zijn
ook mee dan drie miljoen Koerden die in Turkije leven als vluchtelingen.
U bedoelt Koerden die buiten Koerdistan leven?
Derwich M. Ferho: Ja, dat zijn Koerden die door het leger uit Koerdistan geplukt
werden, zogezegd omdat ze zouden verleend hebben aan de guerillero’s van de
PKK. Die werden gedwongen te verhuizen naar het westen van Turkije. Jaren al
vragen die mensen om terug te keren naar hun dorpen. Dat wordt niet toegelaten.
Eerst was het de staat zelf die dat niet toeliet, nu zijn het de zgn.
dorpswachters, 90.000 dorpswachters die nog altijd actief zijn en alles in
handen hebben, alles te zeggen hebben. Zij blokkeren alle wegen voor de
terugkeer van die vluchtelingen. Voor mij is Turkije nog altijd niet verbeterd,
op enkele theoretische veranderingen na.
Voor ons in het westen staat het Turkse leger garant voor de scheiding van kerk
en staat in Turkije. Veel westerlingen denken dat het leger een positieve
invloed uitoefent, bijvoorbeeld tegenover het islamfundamentalisme.
Derwich M. Ferho: Het is niet waar dat het leger de vooruitgang van het
fundamentalisme in Turkije blokkeert. Zij hebben jaren geleden hun totale steun
verleend aan Recep Erdogan en zijn partij. Zij hebben zijn partij aan de macht
gebracht.
Hij kreeg ook de steun van de Amerikanen…
Derwich M. Ferho: Inderdaad, ook met de steun van de Amerikanen. De andere
partijen waren volledig geblokkeerd. De traditionele partijen konen niet meer
voldoen aan de eisen van het leger en van de Amerikanen. Er waren heel wat
problemen in Turkije, zowel maatschappelijk als economisch, en dan heb je nog de
Koerdische kwestie. Met de hulp van de islam heeft men geprobeerd alle problemen
een beetje toom te houden. Het leger, dat zogezegd de beschermer is van de
lekenstaat, dat leger is agressief, dat leger heeft alles te zeggen op politiek
vlak, op maatschappelijk vak, … Dat leger doet multinationale investeringen.
In het land zelf, maar ook in het buitenland o.a. in Amerika. Renault
bijvoorbeeld staat onder controle van het leger. Renault is van België met het
geld van het Turkse leger naar ginder gelokt. Op TV-debatten komen de generaals
van dat leger met hun donkere brillen vertellen dat Turkije een democratie is
maar dat zij onder geen enkel beding een eventueel separatisme zullen dulden. En
met separatisme bedoelen ze natuurlijk de Koerdische kwestie. Alles wat met de
Koerden te maken heeft is volgens hen separatisme. En een land dat tussen nu en
vijftien jaar lid wil worden van de EU is nog altijd agressief, in het
binnenland en in het buitenland.
Wat bedoelt u daar precies mee?
Derwich M. Ferho: Ze zitten met tussen de 50.000 en 75.000 manschappen in Irak.
Niet Irak heeft hen gevraagd, en ook niet de Koerdische regionale regering, ze
zijn er gewoon en iedereen moet met die situatie leven.
Waarom denkt u dat de Verenigde Staten er zo op aandringen dat Turkije lid zou
worden van de EU?
Derwich M. Ferho: Natuurlijk voor hun eigen belangen. Economische belangen, maar
ik denk dat het vooral om de militaire macht van Turkije gaat. De militaire
macht van Turkije is een van de grootste binnen de NAVO zelf, en de Turken
stonden altijd als soldaat paraat voor de Amerikanen.
En toch bent u voorstander van het EU-lidmaatschap van Turkije?
Derwich M. Ferho: Ik ben voorstander van het EU-lidmaatschap van Turkije, op
voorwaarde dat aan alle criteria voldaan wordt. Dus ben ik er radicaal tegen als
men nu zegt: we gaan starten met onderhandelingen, en dan zullen we wel zien of
alles in orde komt.
De EU is geen garantie voor democratie of vrije meningsuiting. Kijk maar naar
wat in Spanje gebeurt: daar worden net zoals in Turkije kranten, politieke
verenigingen en partijen verboden.
Derwich M. Ferho: Juist daarom. In Turkije moet alles eerst in orde zijn.
Radicaal, in theorie maar ook in de praktijk. Dan mag Turkije lid worden, niet
eerder.
Maar daar zijn we ver van af: Koerdische partijen worden gecriminaliseerd en
verboden, op cultureel vlak gaat het maar niet echt vooruit… Wat zijn dan de
perspectieven?
Derwich M. Ferho: De Turkse staat moet goed nadenken en de weg naar de volledige
vrijheid openen. Er moet vrijheid van meningsuiting komen, de situatie in de
gevangenissen moet verbeteren. Wekelijks sterven er een of twee personen in de
gevangenissen, omdat ze ooit iets gezegd hebben dat niet naar de zin is van de
Turkse staat. Het onderwijs moet volledig vrij zijn, niet alleen het Koerdische
onderwijs maar ook in andere talen. Waarom niet in het Armeens? Er leven ook
Armeniërs in Turkije, en zij hebben niets met de Turken of de Koerden te maken.
Voor mij mag Turkije een geheel blijven, maar dan op voorwaarde dat alle
volkeren aan hun trekken komen.
U bent dus een soort federalist?
Derwich M. Ferho: Je kan dat federalisme of confederalisme noemen of een
geregionaliseerd groter geheel waarbij niet alle toelatingen van een centrale
overheid moeten komen. Waarbij elke regio, elk volk beschikt over zijn eigen
gezagsniveau.
Eén van de argumenten van tegenstanders van Turkije in de EU is de groeiende
invloed van de islam. Maar ik neem aan dat dit niet uw probleem is…
Derwich M. Ferho: Ik heb wél een probleem met de islam zeg. Toen ik nog in
Koerdistan zelf was streed ik tegen het islamitisch fundamentalisme. Ik was
links georiënteerd, en nu ik in Europa ben, ben ik nog altijd links
georiënteerd. En nog altijd vecht ik tegen het islamitisch fundamentalisme.
Maar ik heel wat kaderleden van linkse partijen hier en in Turkije, vooral
sociaal-democraten, zijn enkel in theorie tegen het fundamentalisme. Zij vinden
dat godsdienst opium is. Maar nu nemen ze dat fundamentalisme erbij als factor
tegen het westers imperialisme. Dat kan ik niet begrijpen. In Turkije hebben we
altijd al het fundamentalisme gekend. In theorie is er scheiding van godsdienst
en staat, mar in de praktijk, op straat, in het reële leven was en is dat niet
zo. Het is waar dat de religieuze leiders, de imams, de sjeiks, niet veel te
zeggen hebben op staatsvlak, maar in het dagelijks leven van zeventig tot
tachtig miljoen mensen hebben zij wel enorm veel te zeggen, en bepalen zij vaak
het leven. In werkelijkheid is Turkije helemaal geen lekenstaat. Als die 80
miljoen binnenkomen in de Europese Unie, dan mag men zeker geen financiële
middelen geven aan de Turkse staat, maar wel aan instellingen, scholen en
ngo’s om op sociaal, economisch en cultureel vlak een niet-fundamentalistische
maatschappij uit te bouwen. De islam zoals hij er nu is in Turkije is veel erger
dan 15, 20 jaar geleden, en zal niet beter zijn binnen 10 jaar.
Hoe verklaar je dat dan?
Derwich M. Ferho: In Turkije heeft men altijd de panturkistische islamitische
ideologie gehad. Staatsnationalisme dus, gepaard gaande met de islam. Er is
sinds tachtig jaar altijd maar meer islamering. Dat komt goed uit voor de
machthebbers. Het leger wil niet echt dat de islam verzwakt. Zij zijn aan de
macht en dat moet ook zo blijven. De panturkisten en de islamisten zijn nooit
tegen het leger geweest. De pantukistische islamitische beweging van Fethullah
Gulen is niet actief in Turkije, maar ook daarbuiten. In Brussel hebben ze een
schooltje geopend. Overal in de wereld en vooral in staten met Turken hebben ze
scholen, onderwijsinstellingen op hoger niveau, waaronder drie universiteiten.
Ze hebben basissen in Azerbeidjan en Rusland. Ze zijn zeer goed georganiseerd,
in een soort prisma-structuur. Ze dromen van een grote, sterke, Turkse
islamitische staat. Ze onderscheiden zich wel van de Grijze Wolven: die zijn
puur nationalistisch en fascistisch. Gulen daarentegen werkt zeer goed samen,
met de Europese instellingen en met de Amerikanen. Hij milt op de
intellectuelen.
Die Vlaams-Turkse school in Schaarbeek…
Derwich M. Ferho: … dat is één van die scholen, ja. Ze hebben enorm veel
middelen. Waar die vandaan komen, dat weet ik niet, maar ik denk dat er heel wat
steun komt van middenstand en rijke Turken.
Christian DUTOIT, hoofdredateur Meervoud
https://www.kurdishinstitute.be/nederlands/978.txt
kib – on 04 June, 2009
