Gepubliceerd op Vrt.be op 27 januari 2018.

“We hebben mensen in de grotten als ratten vermoord met vergif”, gaf İhsan Sabri Çağlayangil toe in zijn memoires. We schrijven 1937. In het overwegend door Koerden bewoonde Zuidoost-Turkije geeft Çağlayangil als hoofd van de Turkse politie leiding aan de Operatie Dersim. Later bracht hij het tot toppoliticus, eerst als gouverneur van verschillende Turkse steden en later jarenlang als de Minister van Buitenlandse Zaken.

Bülent Öztürk is een Belgisch-Koerdische scenarist en filmmaker. Hij werd geboren in een Koerdisch dorp in het zuidoosten van Turkije aan de grens met Syrië. Hij ontvluchtte Turkije in 1995 en werd in Antwerpen erkend als politiek vluchteling. In 2011 studeerde hij af als Master in de audiovisuele kunsten aan het RITCS in Brussel. (c) foto: Raia Maria-Laura

Operatie Dersim werd destijds uitgevoerd op een manier die Hitler tot inspiratie zou strekken. Ze kostte het leven aan ruim 50.000 mensen, en daarnaast werden minstens 12.000 Koerden gedwongen Dersim te verlaten. Om het verleden definitief te wissen kreeg de stad een andere naam. Dersim werd Tunceli, oftewel “bronzen hand”.  Ook de toekomst van de bevolking werd geassimileerd: vele jonge meisjes uit Dersim werden “in dienst” genomen door Turkse officieren.

Duistere praktijken

Wie de Turkse geschiedenis overschouwt, ziet veel dramatische gebeurtenissen, teveel om op te noemen. In 1937 was er nog geen sprake van Tayyip Erdogan. Het land werd toen door een andere sterke en autoritaire man geleid: Atatürk, de “moderne” stichter van de Turkse staat, in de geschiedenisboeken opgenomen als “Vader van de Turken”.

Jammer genoeg zijn de duistere praktijken uit de jonge republiek Turkije er ook vandaag nog schering en inslag. Nog geen 3 jaar geleden werden verschillende Koerdische dorpen en steden in Turkije van de kaart geveegd door Turks militair ingrijpen. Europa wist ervan, maar verkoos te focussen op de vluchtelingencrisis en de deal die het met het Turkse regime sloot.

Denkt Erdogan écht dat hij een stap zet naar de oplossing van Koerdische probleem door Afrin te vernietigen?

Deze week vielen Turkse troepen Syrië binnen om de Koerdische aanwezigheid in de grensregio terug te dringen. Opnieuw zwijgt Europa. De geschiedenis van Dersim 1937 herhaalt zich nochtans in en rond Afrin 2018. De burgerbevolking wordt geconfronteerd met dood en vernieling, en moet de regio ontvluchten.

Denkt Erdogan écht dat hij een stap zet naar de oplossing van het Koerdische probleem door Afrin te vernietigen? Moeten we niet spreken van een Turks probleem, eerder dan een Koerdisch probleem?

Een Turk neemt zijn geheimen mee in zijn graf

De reden waarom ik hier Ihsan Sabri Cağlayangil citeer, is omdat hij met zijn woorden als vertegenwoordiger van de staat een bekentenis deed, en dat is uniek in de geschiedenis van Turkije.

In het Westen zijn mensen, wellicht onder invloed van de kerk, bekend met het concept “biechten”, maar in de Turkse samenleving bestaat dat begrip niet. Geheimen worden niet prijsgegeven, zien bijna nooit het daglicht. Niet voor niets is één van de bekendste Turkse spreekwoorden “Men moet de geheimen tot in het eigen graf meenemen”.

Stilzwijgen van het Westen

Westerse diplomaten zijn sinds het Ottomaanse Rijk gevestigd in het land, onderhouden contacten, bouwden archieven uit, en kenden ongetwijfeld de duistere praktijken van Turkije. Ook de Armeense genocide ontrolde zich voor hun ogen. Ook vandaag is het Westen ongetwijfeld op de hoogte van de dramatische gebeurtenissen in Turkije. Zolang het Westen stilzwijgend blijft omgaan met die drama’s, vrees ik dat de interne bezinning waar Turkije zo aan toe is, aan zich voorbij laat gaan en voor zich uit schuift.

Op deze manier is Turkije gedoemd de fouten uit het verleden te blijven herhalen. Dat dit niet persé zo moet, bewijzen landen die in het recente verleden gelijkaardige dramatische gebeurtenissen meemaakten, maar in tegenstelling tot Turkije wel lijken geleerd te hebben uit hun pijnlijke verleden. (Spanje, België, Duitsland, Italië, …)

Men zegt toch dat echte vrienden je wijzen op je gebreken. Toch?

Het is hoog tijd dat Europa zichzelf de vraag stelt hoe het naar de Koerden kijkt. Gaan we hen als een volwaardig volk erkennen? Of blijven we dit volk van 30 miljoen negeren? Blijven toegevingen doen aan Ankara, en steun geven aan een regime dat er alles aan doet om de Koerden te onderdrukken en ontkennen? Helpt dit Turkije vooruit? Men zegt toch dat echte vrienden je wijzen op je gebreken. Toch?

F
E
E
D

B
A
C
K