Frieda Brepoels, Europees Parlementslid voor de N-VA
Foto’s Newrozdelegatie 2010, ga naar: http://www.flickr.com/photos/49128260@N02/
Het was wel verheugend vast te stellen dat Newroz, ondanks het feit dat Turkije tot voor enkele jaren het feest nog verbood, nu is uitgegroeid tot een onstuitbare politieke beweging waarbij alle Koerden één zijn in hun streven naar een vrij Koerdistan. Het feest, gehouden onder een stralende hemel op een groot plein even buiten de stad – versierd met de Koerdische kleuren geel-groen-rood -, trok naar schatting één miljoen bezoekers. Daaronder ook vele Newrozdelegaties uit landen van de EU, en zelfs uit Michigan (Verenigde Staten), die hun sympathie met de Koerdische vrienden kwamen betuigen. Ook BBC World had een cameraploeg gestuurd! Tot zover het oog kon reiken dansten Koerden, velen getooid met de vlag van Koerdistan en in traditionele klederdracht, op de muziek van zanggrootheden als Serhado, Ciwan Haco, Mustafa Dadar, Ferhat Tunç, Xemgin Birhat, Koma Nûjiyan, Zozan, Bülent Turan en het Koerdische kinderkoor. De aanwezigen, voor het merendeel jongeren, eisten op vreedzame wijze hun democratisch recht op zelfbeschikking op om deel te nemen aan de Turkse maatschappij met genot van alle rechten en vrijheden die wij in de Europese Unie normaal vinden.
Helaas wordt Newroz in de politieke strijd tegen de Koerden echter nog steeds door Ankara als een "Turks" feest gerecupereerd. Echt reden tot feesten is er nog altijd niet. De intimidatie ging ook in Diyarbakir gewoon door als vanouds. Newrozgangers werden met telelenscamera’s door de Turkse politie- en veiligheidsdiensten gefotografeerd en gefilmd, agenten noteerden de paspoortgegevens van (internationale) bezoekers, legerhelikopters hielden alles stevig in de gaten,… Ongetwijfeld mogen tientallen personen de volgende dagen en weken weer een bezoekje van de veiligheidsdiensten verwachten met de vraag waarom ze zich voor de Koerdische zaak inzetten…
Newroz in Diyarbakir heeft de allures van een Europees popfestival. Er was een opvallend grote toeloop van jongeren. Duizenden jongelui, zowel mannen, als ook opmerkelijk veel vrouwen, zien 21 maart echter bovenal als een politieke dag. Een dag waarop zij de kans krijgen lucht te geven aan hun gevoel van onderdrukking en discriminatie. Massaal staken zij tijdens de toespraken en optredens dan ook het V-teken in de lucht als teken van de uiteindelijke overwinning op de Turkse politieke onderdrukking. Massaal scandeerden zij politieke slogans zoals het motto van de bijeenkomst "Vrijheid of Niets" of "Onderdrukking? Genoeg!". Uitzinnig applaudisseerden de aanwezigen op de woorden van hun politieke leiders zoals Ahmet Türk, die na het verbod op de Koerdische DTP (Partij voor een Democratische Samenleving) op 11 december 2009 door het Turks Grondwettelijk Hof uit het Turks parlement werd gezet; Osman Baydemir, burgemeester van Diyarbakir; Leyla Zana, winnares van de Sakharovprijs (19995) uitgereikt door het Europees Parlement en door de Turkse rechter voor de rest van haar leven uitgesloten van elk politiek mandaat of lidmaatschap van een maatschappelijke beweging; Selahattin Demîrtaş, voorzitter van de grootste Koerdische partij BDP (Partij voor Vrede en Democratie), de opvolger van de DTP – die waarschijnlijk eenzelfde lot als de DTP te wachten staat.
Het is geen wonder dat Ankara met vrees toekijkt hoe manifestaties zoals Newroz de Koerdische jongeren politiek bewustzijn bijbrengt en hen laat inzien hoezeer de Koerdische democratische rechten geschonden zijn en worden. Een mooi voorbeeld daarvan was het getuigenis van een jonge Koerdische over de noodzaak op te komen voor de Koerdische taal en cultuur en vooral de Koerdische eigenheid niet te verloochenen. Een 12-jarig meisje vertelde hoe ze de Koerdische taal bijbracht aan andere kinderen uit haar buurt. Daarvoor heeft zij, als 12-jarige(!), nu wel een rechtszaak aan haar broek. De dappere kleine riep alle toehoorders daarom op vooral de Koerdische taal en cultuur te leren en te gebruiken. Want, zo betoogde ze, als elke Koerd dat zou doen, dan had zij geen les hoeven te geven en zou er ook geen rechtszaak tegen haar zijn aangespannen. Een triest voorbeeld van hoezeer Turkije de Koerdische bewustzijnsvorming van jongs af wil breken!
Ook viel er zware kritiek te horen op de houding van Europese lidstaten die onder het mom van terreurbestrijding en onder druk van Turkije (en volgens sommige berichten de Verenigde Staten) het Koerdische recht op vrije meninguiting willen snoeren. Zowel Leyla Zana als Osman Baydemir reageerden geschokt op de brutale inval op 4 maart, na eerder Italië en Frankrijk, van zo’n 300 politieambtenaren met intimiderend machtsvertoon bij Roj-TV, de Koerdische uitzendstudio in Denderleeuw. Leyla Zana sprak de hoop uit dat de opgepakte Koerden snel zouden worden vrijgelaten en België de schade vergoedt. Volgens Zana is het echter verontrustend te zien dat de Europese Unie zich aanpast aan de Turkse methodes en niet andersom. Uiteraard moeten de gerechtelijke instanties het onderzoek voeren dat zij nodig achten, maar hiervoor zijn ook minder opzichtige acties denkbaar. België kan niet, onder het mom van antiterreuracties, Ankara helpen de Koerdische stem te muilkorven.
Zulke acties maken Newroz steeds weer voor een deel een "ontgoocheldag", zoals Willy Kuijpers onlangs treffend in een brief van 11 maart aan de Belgische premier Leterme en zijn ministers Turtelboom (binnenlandse zaken) en De Clerck (justitie) schreef. Een ontgoocheldag, "specifiek voor de vele Koerden in de diaspora die zich willen integreren en meewerken aan de toekomst van een meervoudig, geregionaliseerd Verenigd Europa. Onze politie-instellingen speelden eens te meer de kortzichtige handlanger van ‘t verouderd-centralistisch staatsnationalisme dat tijdens de voorbije eeuw ons Europees schiereiland en van daaruit de ganse wereld in vuur-en-vlam zette. Op korte termijn verhoogt deze dwaze inval ongetwijfeld de illegaliteit op vele vlakken in de diaspora…". Meer valt daar niet aan toe te voegen.
‘Democratische sluiting’
Er valt duidelijk nog een lange weg af te leggen naar het moment waarop de Koerden in Turkije, en in Europa, als volwaardig worden beschouwd met respect voor hun politieke, culturele en socio-economische rechten. Ik kon dit eens te meer afleiden uit gesprekken met Koerdische leiders de dag voor het grote Newrozfeest. Ontmoetingen met Osman Baydemir; Leyla Zana; Mehmet Emir Aktar, voorzitter van de Orde van Advocaten van Diyarbakir; Yüksel Genç, co-voorzitter van DTK (Demokratik Toplum Kongresi – Congres voor een Democratische Samenleving); en Hafize Ipek, voorzitter van de vrouwenrechtenbeweging EPIDEM, maakten duidelijk dat sinds het succes van de Koerdische partijen bij de lokale verkiezingen van maart 2009 in Zuidoost-Turkije, Ankara er veel aan doet het opkomende politieke bewustzijn te fnuiken. Sindsdien voert de Turkse regering een verdeel-en-heers politiek waarbij enkel nog met "goede" Koerden wordt onderhandeld. Van een echte dialoog is geen sprake. De aankondiging van en de hoop op een "democratische opening" in augustus 2009 is slechts schijn gebleken. Volgens Osman Baydemir is zij veranderd in een "democratische sluiting". Cynisch genoeg heet de opening nu, naar analogie van de staatsideologie, "Project voor Nationale Eenheid".
De resultaten van de "sluiting" zijn ontluisterend. 54 DTP’ers werden op 14 april 2009 opgepakt, ironisch genoeg één dag nadat de PKK een wapenstilstand had afgekondigd. Een drietal weken na het DTP-verbod op 11 december 2009, werden maar liefst 80 mensen opgepakt tijdens een grootschalige operatie tegen de BDP. Sommige parlementsleden werden hun politieke rechten afgenomen voor 5 jaar, anderen werden in de gevangenis opgesloten. In totaal werden sinds het succes in maart 2009 zo’n 500 Koerdische politici gearresteerd of gedetineerd. Naast leden en burgemeesters van de BDP, bevinden zich onder hen ook mensen van ngo’s, zoals voorzitter Muharrem Erbey van de afdeling Diyarbakir van de mensenrechtenvereniging IHD (Insan Haklari Dernegi) die nog steeds gevangen zit en de leider van Göç-der (Vereniging van ontheemden voor Sociale Samenwerking en Cultuur). Tijdens mijn bezoek aan Diyarbakir werd bekend dat ook Vetha Aydin, voorzitter van de Siirt-afdeling van IHD, werd opgepakt.
Op dit ogenblik zitten nog meer dan 1000 kaderleden van de DTP in de gevangenis. Volgens Osman Baydemir zitten momenteel 26 burgemeesters nog steeds opgesloten in de gevangenis, waarvan negen in functie. Baydemir is in het verleden eveneens meegenomen voor verhoor en ondervraagd. Waarom Muharrem Erbey zijn advocaat was, dat soort zaken wil Turkije graag weten. Alsof dat niet is toegestaan… De burgemeester van Diyarbakir beschouwt de huidige periode voor de Koerden als de moeilijkste sinds de Turkse grondwet van 1980 in voege trad. Nog nooit was de Turkse intimidatie zo groot; nog nooit werden zoveel Koerdische activisten (politici en anderen) opgepakt en vervolgd. Ook mijn tolk bijvoorbeeld, gemeenteambtenaar in Diyarbakir, vertelde me dat zij eveneens uit bed gelicht was voor ondervraging, met de revolver tegen de slaap, en 4 dagen in de gevangenis doorbracht…
Ook tegen Leyla Zana lopen op dit moment 3 rechtszaken waarbij Turkije in totaal meer dan 10 jaar gevangenisstraf vordert voor het "verspreiden van geweld". Toch blijft Zana, naar eigen zeggen, "de mond, oren en ogen van de Koerden". En Erdogan? "Hij is de laatste soldaat die de Turkse militaire grondwet verdedigt. Hij heeft de mogelijkheden om iets te veranderen, maar hij wil niet". In theorie werkt de Turkse regering dus aan een constitutionele hervorming die de Koerden ten goede zou moeten komen. Helaas gaan de voorstellen niet verder dan schone schijn. Het is niet meer dan wat make-up. Ankara gaat er immers van uit dat de Koerden, inclusief de Koerdische Arbeiderspartij PKK, met kleine toegevingen op vlak van taal en cultuur genoegen zullen nemen. De Koerdische zelfontplooiing is echter veel complexer dan dat. Advocaat Mehmet Emir Aktar vertelde me dat het principieel om een zaak van rechtvaardigheid gaat, waarbij Koerden gelijke democratische rechten kennen, net zoals alle andere groepen in Turkije: zelfbestuur, respect voor mensenrechten, het recht op vrije meningsuiting en vereniging, het recht op onderwijs in de eigen taal, het recht op Koerdisch in de politiek, enz. Het gaat om volwaardige deelname aan de Turkse samenleving en het regeringsbeleid.
Kinderrechtenschendingen
En toch, de Turkse regering blijft volhouden dat er geen Koerdisch probleem is. Iedereen die zegt dat er wel een Koerdisch probleem is, wordt als terrorist bestempeld. Dit neemt drastische vormen aan, aldus Aktar. Hoewel Turkije het VN-Verdrag voor de Rechten van het Kind heeft ondertekend, zitten er vandaag minstens 3000 minderjarigen in de Turkse gevangenissen. Het merendeel van hen zijn Koerden. Sinds de Turkse anti-terreurwetgeving werd aangepast in juni 2006, kunnen kinderen vanaf 15 jaar van terrorisme beschuldigd worden en door speciaal daarvoor opgerichte rechtbanken celstraffen tot 50 jaar krijgen (onder de anti-terreurwetgeving zijn geen jeugdrechtbanken mogelijk). Turkije’s harde aanpak van kinderen dateert van 2006 toen er na de begrafenis van 14 PKK-leden hevige rellen uitbraken. Momenteel worden er in het zuidoosten jongeren gearresteerd en veroordeeld voor het maken van het V-teken, het gooien van stenen, het zingen van Koerdische liederen of omdat ze toevallig in de buurt van een demonstratie zijn. De bewijsvoering is navenant flinterdun. Wie aangehouden wordt en een citroen op zak heeft, wordt geacht te hebben deelgenomen aan een demonstratie. Citroenen zijn immers een uitstekend middel tegen traangas! Ook de rechtsgang is zeer twijfelachtig: hoewel ze als volwassenen terecht staan, worden kinderen formeel wel als kind behandeld, d.w.z. dat de zaak achter gesloten deuren wordt gehouden "ter bescherming van het kind". Ik denk eerder dat Turkije vervelende zittingen liever voor de buitenwereld verborgen houdt…
EPIDEM
Ook socio-economisch hebben de Koerden het niet onder de markt. EPIDEM-voorzitter Hafize Ipek schetste een weinig rooskleurig beeld van de situatie van vrouwen en kinderen in Diyarbakir. Gendergelijkheid bestaat niet, zeker niet als je Koerd bent. Turkse taalachterstand maakt het voor Koerdische moeders onmogelijk de schoolsituatie van hun kind op te volgen. Omdat zij hun kinderen geen deftig Turks kunnen bijbrengen, geraken die op hun beurt achterop op school. En zo gaat het van kwaad naar erger. De steeds groter wordende drugsproblemen van jongeren, de armoede als gevolg van de gedwongen Turkse verhuizing van platteland naar de stad (waardoor in sommige districten van Diyarbakir tot 65% van de bevolking werkloos is; voor vrouwen loopt dit op tot 95%), het daaruit voortvloeiende huiselijk geweld tegen vrouwen en de slechte gezondheidsconditie van kinderen: tel het er maar allemaal bij. Het is duidelijk dat de Turkse taalpolitiek en het verbod op Koerdisch onderwijs goede schoolprestaties in de weg staan en dus ook de weg omhoog op de sociale ladder. EPIDEM probeert daaraan te verhelpen d.m.v. taalcursussen en juridische en psychologische bijstand, maar dat loopt zeker niet van een leien dakje. Activiteiten worden constant geschaduwd en zelfs op camera opgenomen. De Turkse taalpolitiek is zo agressief dat EPIDEM’s brochures en affiches ter gelegenheid van de Internationale Vrouwendag van 8 maart jongstleden, opgesteld in het Koerdisch, door het Turkse gerecht werden verwijderd en in beslag genomen. De opstellers ervan werden voor verhoor meegenomen… Het mag geen wonder heten dat organisaties zoals EPIDEM van de Turkse regering geen enkele financiële steun krijgen en zijn aangewezen op plaatselijke subsidies en internationale giften.
DTK
Toch laten de Koerden zich door dit alles niet uit het lood slaan en nemen ze het heft in eigen handen, aldus Yüksel Genç van het Congres voor een Democratische Samenleving (DTK). Het DTK brengt zoveel mogelijk Koerdische maatschappelijke organisaties – vakbonden, politieke partijen, culturele organisaties, vrouwenbewegingen, enz. – samen in één groot democratisch Koerdisch platform en wil zo een alternatief bieden voor de Turkse visie van "één natie, één volk, één religie". Het DTK neemt immers op democratische wijze beslissingen die de Koerden ten goede komen en die door iedere organisatie op zijn niveau wordt uitgevoerd. Op deze manier moet de Turkse regering duidelijk gemaakt worden dat de Koerdische attitude er één is van democratie en dialoog, en niet van oppressie of uitsluiting. Het komt er nu nog op aan vanuit DTK genoeg druk te ontwikkelen en Ankara te overtuigen de Turkse grondwet op dezelfde leest te schoeien. Gemakkelijk zal dat niet worden. Genç wordt immers voortdurend geschaduwd en haar telefoon afgetapt. Het is zelfs waarschijnlijk dat ze ooit voor verhoor wordt binnengebracht en opgesloten, net zoals de andere DTK co-voorzitter tijdens de razzia van eind december 2009 werd opgepakt. Eén van de zovelen.
N-VA & De Koerden
De analyse is wat mij en de N-VA betreft helder. De Turkse instelling getuigt van een absoluut gebrek aan respect voor de Koerden. Willekeurige arrestaties, verdwijningen, gevangenzetting van politieke mandatarissen, ontneming van politieke rechten, weigering tot onderwijs in de Koerdische taal, opsluiting van zo’n 3000 Koerdische kinderen in de gevangenis, intimidatie van advocaten, enzovoort enzovoort: het is allemaal courante praktijk. Telkens als Turkije een deur opent naar democratisering, smijt het een andere deur weer dicht. Het verbod op de DTP is slechts één voorbeeld. Het ontnemen van het recht aan het Koerdische volk om zich te vertegenwoordigen in het politieke leven van Turkije en Europa staat haaks op de Europese waarden die Turkije als kandidaat-lid moet naleven. Ankara kan niet op een volwassen manier omgaan met de rechten van zijn minderheden. Het wordt stilaan tijd dat ook de Europese Unie zich dit realiseert. De Unie gedraagt zich tweeslachtig. Het is gemakkelijk de Sakharovprijs aan een persoon als Leyla Zana toe te kennen, maar aan de andere kant moet het ook durven aan Ankara te eisen met de Koerden een dialoog te voeren. Het Turks-Koerdische probleem moet niet op Europees grondgebied worden beslecht. Sommige lidstaten, waaronder recentelijk België, vergeten dat wel eens. Een oplossing voor de Koerdische kwestie moet in Turkije zelf worden gevonden door een dialoog tussen Koerdische en Turkse vertegenwoordigers.
De democratische opening stelt na het verbod van de DTP op 11 december 2009 nog weinig voor. Op een graf van verboden partijen kun je immers onmogelijk een democratie bouwen. Wordt het wachten tot nu ook de BDP wordt verboden?
Wij van onze kant, als N-VA, zullen blijven ijveren voor het afdwingen van basisrechten en het verder ontplooien van de Koerdische identiteit zodat de waarden van pluriformiteit, verdraagzaamheid en respect voor mensenrechten op een dag ook ten volle zullen gelden voor de Koerden. De weigering van Ankara om de Koerdische kwestie als een probleem te erkennen, kan geen oplossingen bieden. Een louter "Turkse" oplossing bestaat evenmin als een louter "Koerdische" oplossing. De enige optie is een dialoog.