Enkele dagen geleden is mijn vriend Ragip Zarakolu aangehouden door de politie van zijn land Turkije. De arrestatie van Ragip, samen met die van Busra Ersanli is een dieptepunt in een hele reeks van arrestaties van militanten van de Koerdische kwestie, mensenrechtenactivisten, vakbondslui, onafhankelijke uitgevers en kritische geesten van de huidige macht. De complot intellectuelen waarover ik vroeger al sprak- waren weinig ongerust over deze actie.
Zal ik even de redenen geven waarom de Turkse staat deze politieke arrestaties uitvoert. In een notendop: dit is een agressie met doel de verlamming van ieder mogelijk intern protest. Dat wat men de vuile oorlog van Ankara tegenover zijn eigen Koerdische burgers noemt. Eveneens wil men een democratische Koerdische vertegenwoordiging in het Turkse parlement voorkomen. Het is zeker geen toeval dat de grootschalige aanhoudingen van 5 oktober die van een zekere 24 april herinnert. Ook niet dat dit net gebeurd na de herneming van het Turkse offensief in Kurdistan en na de aankondiging van de terugkeer van de BDP in het parlement.
Maar il wil hier praten over Ragip en zijn toewijding. Ragip is een symbool, zowel in Turkije als daarbuiten. Het is niet voor niets dat zijn aanhouding een internationale
verontwaardiging veroorzaakte daar waar eerdere arrestaties enkel reacties van gespecialiseerde organisaties uitlokten. Bij deze vraag ik u dan ook de petitie te ondertekenen in casu zijn aanhouding.
In Turkije waren Ragip en zijn echtgenote Ayse, nu
overleden, pioniers van mijlbrekers, voorvechters van alle verloren zaken en taboedoorbrekers bij uitstek. Eerst en vooral over de Armeense kwestie, dan de Koerdische, ook over het gebrek aan democratie in Turkije, over de verstikkende en overdreven privileges van de militairen in dit land, over de foltering, over de gevangenissen van type F, over de massamoord van Dersim of Sivas of simpelweg
over de berichtgeving van de sociale overheersing. Ragip , strijder van één voor allen voor alles. En Ragip is niet Armeens, noch Jood Koerd, Alevi of Zaza; hij is gewoon mens maar dan zonder meer voluit.
Voor hen die het geluk hebben Ragip te kennen is het de onvermurwbare zachtheid die raakt zoals bij hen die van hun overtuigingen hun levenswerk maken. Ragip is niet breedsprakerig, vaak weifelend; zijn houding is verre van indrukwekkend en dominant. Ragip is niet de man van de eenduidige waarheid, hij stelt vragen en stelt ze in vraag. Met zijn uitgeverij Belge (Document) wordt de kritische gedachte vertaald in politieke actie. Eigenschappen die hij deelt met zijn vrienden- van toen ook de mijne- Inci Tugsavul en Dogan Özgüden, vluchtelingen in Europa sinds veertig jaar. Het bevalt me dat verzetsstrijders van alle tijden en oorden bescheidenheid voorop plaatsen tegenover de pretenties van de Waarheid zoals oog in oog met een fataal noodlot.
Wanneer ik die vergeelde foto bekijk, denk ik aan de illusoire hoop van de democratische Turken, zij die lichtzinnig liefde en strijd verstrengelen. De lente van 68 was ook vol van libertijnse hoop; de democratie leek vlakbij en was aan het groeien; Europa met zijn waarden en beloften kon dromen waarmaken.
En toen was er de eerste staatsgreep in 1971. Europa en de democratie spoelden aan in Griekenland, Spanje en Portugal, zelfs in Oost-Europa maar niet in Turkije. Voor Dogan en Inci werd het zogeheten verkeerde pad en de uitweg naar België met de belofte van enkele jaren gevangenisstraf in geval van terugkeer. " Terugkeer verboden" zoals op de paspoorten van Armeniërs die door de genocide hun land moesten verlaten. We spreken over hetzelfde Turkije maar dan vijftig jaar vroeger. Voor zij die bleven zoals Ragip en Ayse werd het leven clandestien en hield het verder gevangenis, foltering en aanslagen in. Vrees en conflict ook maar de angst, de echte, te weten die van de leegte, nooit.
Die ononderdrukbare angst zit geworteld in de blik van de folteraars, in de rumoerige opstand van Erdogan, het verdraaien van Gül, Davutoglu, çicek of hun voorgangers. De geschiedenis heeft die obscure namen van hun voorgangers al vergeten, van hen die vanuit het Cankaya paleis of de staten generaal dachten respect af te dwingen voor misdaden van hun multi recidivistische staat. Middels miljarden of bedreigingen, met een verbloemende democratie als cover met rigide intimidatie zijn ze erin geslaagd hun staat te vernederen en een oppercommando te installeren.
Maar de bescheiden, zachte Ragip kent die vrees niet van het derailleren dat nihilisten wurgt aan de rand van de afgrond waar het bruut blind geweld respect afdwingt en waar dit bruut geweld de indruk geeft van leven. In wezen is Ragip een vrij man waarvan Léon Blum zou zeggen "dat hij geen angst heeft tot op het bot van zijn gedachte te gaan"; Ragip leeft verder en droomt voort omdat hij weerstaat. Wanneer ik aan Ragip denk, denk ik meteen aan die prachtige vergeten verzen van Victor Hugo:
Ceux qui vivent, ce sont ceux qui luttent ; ce sont
Ceux dont un dessein ferme emplit l’âme et le front.
Ceux qui d’un haut destin gravissent l’âpre cime.
Ceux qui marchent pensifs, épris d’un but sublime.
Ayant devant les yeux sans cesse, nuit et jour,
Ou quelque saint labeur ou quelque grand amour.
C’est le prophète saint prosterné devant l’arche,
C’est le travailleur, pâtre, ouvrier, patriarche.
Ceux dont le coeur est bon, ceux dont les jours sont pleins.
Ceux-là vivent, Seigneur ! les autres, je les plains.
Car de son vague ennui le néant les enivre,
Car le plus lourd fardeau, c’est d’exister sans vivre.
Inutiles, épars, ils traînent ici-bas
Le sombre accablement d’être en ne pensant pas.
Ils s’appellent vulgus, plebs, la tourbe, la foule.
Ils sont ce qui murmure, applaudit, siffle, coule,
Bat des mains, foule aux pieds, bâille, dit oui, dit non,
N’a jamais de figure et n’a jamais de nom ;
Troupeau qui va, revient, juge, absout, délibère,
Détruit, prêt à Marat comme prêt à Tibère,
Foule triste, joyeuse, habits dorés, bras nus,
Pêle-mêle, et poussée aux gouffres inconnus.
Ils sont les passants froids sans but, sans noeud, sans âge ;
Le bas du genre humain qui s’écroule en nuage ;
Ceux qu’on ne connaît pas, ceux qu’on ne compte pas,
Ceux qui perdent les mots, les volontés, les pas.
L’ombre obscure autour d’eux se prolonge et recule ;
Ils n’ont du plein midi qu’un lointain crépuscule,
Car, jetant au hasard les cris, les voix, le bruit,
Ils errent près du bord sinistre de la nuit.
Quoi ! ne point aimer ! suivre une morne carrière
Sans un songe en avant, sans un deuil en arrière,
Quoi ! marcher devant soi sans savoir où l’on va,
Rire de Jupiter sans croire à Jéhova,
Regarder sans respect l’astre, la fleur, la femme,
Toujours vouloir le corps, ne jamais chercher l’âme,
Pour de vains résultats faire de vains efforts,
N’attendre rien d’en haut ! ciel ! oublier les morts !
Oh non, je ne suis point de ceux-là ! grands, prospères,
Fiers, puissants, ou cachés dans d’immondes repaires,
Je les fuis, et je crains leurs sentiers détestés ;
Et j’aimerais mieux être, ô fourmis des cités,
Tourbe, foule, hommes faux, coeurs morts, races déchues,
Un arbre dans les bois qu’une âme en vos cohues !
En de droom van Ragip, die delen wij. Met hem willen wij geloven dat Turkije kan veranderen door sociaal-politieke rechten te geven aan zijn Koerdische burgers zoals aan de anderen. Een Turkije dat de genocide van de Armeniërs erkent en werkt aan zijn herstel; een Turkije dat de bezette gebieden van Cyprus of elders verlaat, dat stopt met folteren, bedreigen, beledigen en omwallen; een Turkije dat op zijn minst tot de menselijkheid kan toetreden en dan Europa.
En als we de namen van de folteraars vergaten, niemand vergeet de discrete glimlach van Ragip. Want wat indruk maakt bij een echt man is de wilskracht, meer dan de brutaliteit van geweld. Wie indruk nalaat zijn mensen zoals Martin Niemoller, Friedrich Bonhoeffer, Jean Moulin, Andreï Sakharov of Aung San Sui Kyi.
Ragip Zarakolu is van die aard en hij meet zich aan zijn geweten want hij is het goed geweten van zijn crimineel land waardoor er nog een sprankeltje hoop is. Ragip Zarakolu is een Nobelprijs waard. Hierbij spreek ik de morele autoriteiten aan opdat zijn internationale erkenning in aanmerking kan komen. Zijn erkenning zou vele individuele en collectieve initiatieven voor de vrede, rechtvaardigheid en democratie een hart onder de riem steken.
Vertaling van het Frans naar Het Nederlands:
Leen Eelen
