Wat begon als actief geweldloos verzet tegen het regime van Assad is snel geëvolueerd tot een militair conflict en sinds mei/juni een dreigende burgeroorlog. Hoe is dit kunnen gebeuren? Waarom is er in Syrië geen min of meer vreedzame oplossing gekomen, zoals in Tunesië? Ludo De Brabander legt uit dat alle actoren vanaf het begin de mogelijkheden om tot een geweldloze oplossing te komen genegeerd hebben.
Het regime van Assad heeft de (aanvankelijk geweldloze) oppositie onmiddellijk betiteld als “terroristen”, hij zette quasi meteen militaire middelen in tegen betogers. Daarna werd hij door de gewapende oppositie meegesleurd in een louter militaire logica, waaruit hij moeilijk kon ontsnappen. Militair heeft het regime, met uitzondering van enkele gebiedjes, de situatie nog min of meer onder controle, maar de economische problemen die met het conflict gepaard gaan, zorgen voor steeds meer onvrede bij de burgers.
Internationale actoren die het regime van Assad steunen: Iran (dat heeft toegegeven dat het militaire adviseurs ter plaatse heeft), Rusland en Hezbollah steunen Assad. Rusland is tegenwoordig iets kritischer tegenover Damascus, maar de Syrische havens blijven een belangrijk punt in de geopolitieke strategie van Rusland.
De oppositie:
– De Lokale Coördinatiecomités (LCC): de eerste oppositiegroepen, geweldloos en progressief verzet, worden al snel overschaduwd door de andere groepen
– De Syrische Nationale Raad (SNC): in Syrië beschouwt als een “buitenlandse” groepering, gefinancierd door Turkije, Qatar en Saoedi-Arabië. Zeer diverse samenstelling, met de Moslimbroederschap naast seculiere groepen.
– Nationaal Coördinatiecomité voor Democratische Verandering (NCC): iets oudere, Syrische oppositiebeweging, minder in de aandacht van de internationale pers, eerst waren hierbinnen Koerdische groepen actief, maar nu minder
– Vrije Syrische Lege (FSA)r: krijgen het meeste aandacht van de internationale pers.
Na het mislukken van het Vredesplan van Annan, zijn de ongewapende groepen min of meer van het toneel verdreven.
De Koerden:
De Democratische Eenheidspartij (PYD) en de Koerdische Nationale Raad (KNC) kwamen tot een akkoord om de Hoge Koerdische Raad (DBK) te vormen. Ze vormen een derde factor, tussen het regime van Assad en het Vrije Syrische Leger in, met min of meer de controle over de Koerdische gebieden in het noorden. De argwaan van de Koerden t.o.v. de oppositie wordt veroorzaakt door:
1. De rol van Turkije (die de SNC en het FSA steunt)
2. Het feit dat de oppositie moeite heeft om afstand te doen van het “Arabische” karakter en naam van de vooropgestelde toekomstige Syrische republiek.
Internationale actoren:
Het vredesplan van Annan is vanaf het begin gesaboteerd door alle betrokken actoren. Het regime van Assad zag zich al snel geconfronteerd met een gewapende oppositie die niets van het vredesplan wou afweten. Na de bijeenkomst in Istanbul in maart lieten Qatar en Saudi-Arabië verstaan dat ze door zouden gaan met het financieren van de oppositie, terwijl ze op hetzelfde moment lippendienst bewezen aan het vredesplan. In feite hielpen ze mee het plan te laten mislukken. Hetzelfde geldt voor de VS die het FSA logistiek steunden. Rusland, dat door de blokkade in de VN Veiligheidsraad internationaal wordt afgeschilderd als dwarsligger, deed in juni wel nog een poging om het Vredesplan terug op de rails te zetten, zonder succes. De VS liet de mogelijkheid om van Rusland en China druk uit te oefenen op het regime van Assad volledig onbenut. Het Vredesplan is niet alleen mislukt, het is in feite nooit begonnen.
Verschillende toekomstscenario’s
Militaire Interventie: niemand staat echt te springen voor dit scenario, vanwege de complete instabiliteit die dit in de regio zou kunnen veroorzaken. Als Assad of bepaalde (Salafistische) groepen chemische wapens zouden gebruiken, dreigt de VS met een interventie. In feite is dit een louter theoretische discussie aangezien er in de praktijk al militaire interventie bezig is via de buitenlandse steun aan gewapende oppositiegroepen.
Indien er niet uit de impasse geraakt wordt, is een interne machtsstrijd in Syrië ook een mogelijk scenario, en eentje dat door velen gewenst wordt. Maar dit is eerder droom dan realiteit volgens Ludo De Brabander.
Vredesplan van de VN: dit is het beste scenario volgens Ludo De Brabander. “De politieke oplossing, hoe moeilijk ook, is de enige mogelijke oplossing voor Syrië” en “het alternatief is het abattoir.” Maar eerst moet men ophouden met het financieren van de gewapende partijen.
Volgens het rapport van de International Crisis Group zorgen externe groepen er voor dat de sektarische spanningen stijgen.
Toelichting Sheruan Hassan (PYD, Syrië)
De troepen van het Assad-regime werden begin van deze zomer gedwongen te vertrekken uit de Koerdische gebieden in Syrië (West-Koerdistan). Sindsdien staan verschillende gebieden in de regio onder Koerdisch zelfbestuur.
Dit Koerdisch zelfbestuur bestaat uit de Volksraad, opgericht door de PYD, en de Kurdish National Council (KNC). De KNC had tot begin juli een afvaardiging in de Syrian National Council (SNC) maar besloot na onvrede over het niet horen van de Koerdisch eisen op de conferentie in Caïro eruit te stappen. Daarop slaagde president Barzani erin de twee Koerdische partijen te verenigingen in de « Hoge Koerdische Raad » (DBK). Deze Hoge Raad bestaat uit een commissie zelfverdediging, een politieke commissie en dagelijks bestuur.
Turks premier Erdogan verzet zich tegen deze vereniging van Koerdische krachten. Door de invloed van Turkije in de regio voelen de Koerdische partijen in Syrië zich dan ook sterk bedreigd vanuit hun buurlanden. Het is daarom dat de Hoge Raad steun zoekt bij de internationale democratische gemeenschap. Niet enkel ter legitimatie maar ook om ervaring op te doen in democratisch bestuur.
Door het aanslepen van de Syrische revolutie is het dagelijkse leven in een permanente staat van crisis. Vooral vrouwen en kinderen lijden hieronder. Er is een dringende nood aan humanitaire hulp, medicatie en opvang voor vluchtelingen.
Onder de Koerden bestaat de vrees voor een regionale oorlog, onder leiding van Turkije, als het regime valt zonder politieke dialoog. Deze vrees leeft ook bij andere minderheden, zoals de Christenen, vooral door de invloed van radicale moslims. Vandaar dat de Koerden en Christenen systemen van zelfbestuur en volkstribunalen hebben opgericht in hun wijken.
Toelichting Rhodi Mellek (PYD, Syrië)
Vanaf het begin verzet de Koerdische oppositie zich pacifistisch. Het regime in Damascus zegt te vechten tegen terroristen. Dit geweld komt van milities met buitenlands connecties in onder meer Turkije en de Golfstaten. Deze clashes duwen Syrië in de afgrond.
Voor de vrouwen en kinderen in West-Syrië komt er zeer weinig humanitaire hulp toe. De Koerden zitten ingesloten tussen Turkije en Irak. Deze grenzen zijn geblokkeerd. Dit is problematisch aangezien de Syrisch Koerden afhankelijk zijn van landbouw. Zoals het er nu naar uit ziet, zal de crisis nog enkele jaren duren. Dit betekent op termijn een humanitaire ramp.
Turkije is bang voor de PYD, voor haar staan ze gelijk aan de PKK. In de media, Al Jazeera, Al Arabiya en BBC, is er een campagne op gang om de PYD en de PKK over dezelfde kam te scheren. De Koerdische partijen zijn immers niet separatistisch. Er is geen homogene Koerdische regio. In het noorden leven zij samen met Arabieren en andere minderheden. Bovendien zou een onafhankelijk West-Koerdistan zeer zwak staan in de regio en onder constante bedreiging van Turkije moeten leven. Bovendien hebben de Koerden over de eeuwen heen sterke banden gesmeed met hun Arabische en Christelijke buren die niet zomaar kunnen worden doorgeknipt.
Vragen en antwoorden :
Jean-Emile Humblet: Vanwaar komen de wapens? Zijn de minderheden in Syrië verenigd?
De Brabander:
Voor het regime van Assad uit Rusland en Frankrijk. Voor de oppositie uit Turkije, Irak, Qatar en Saoudi-Arabië. Ook uit Libië komen, na de val van Qadafi, veel wapens via Qatar en Turkije in Syrië terecht. Uit Irak komt de steun vooral van het Soennitische verzet tegen de sjiitische regering van Maliki. Dit versterkt uiteraard het sektarisme.
De minderheden in Syrië zijn niet echt verenigd, maar ze delen vooral eenzelfde angst voor een soennitische dominantie.
Sheruan: Het regime krijgt ook wapens van Iran.
Jean-Emile Humblet: Is er een bondgenootschap tussen Baathisten uit Syrië en Irak?
Sheruan: Nee. De Baath-partij in Irak is erg zwak en in Syrië primeert momenteel het staatsbelang en het sektarische boven ideologie.
Jean-Emile Humblet: Is er voor de Koerden en Christelijke minderheden import en export mogelijk?
Sheruan: Binnenkort opent er twee grensposten met de Koerdische regio in Irak. Hierlangs zullen levensmiddelen vervoerd kunnen worden.
B. M.: Hoe verhouden de alevieten in Turkije zich tot het regime van Assad?
Sheruan: Er bestaat een zekere solidariteit. De Turkse alevieten hebben vooral schrik voor represailles in Turkije voor het geweld van Assad.
J. B. wees op het belang van de steun, ook vanuit België, aan de jonge opstandelingen. Wij vergeten hier vaak dat in zo een gewelddadige omgeving het zeer moeilijk is om pacifistisch te blijven. We mogen het gewapend verzet daarom niet te snel veroordelen, aldus Boulet.
